Humanities and Social Sciences

Studia Socjologiczne

Description

STUDIA SOCJOLOGICZNE is a Polish sociological quarterly, published since 1961. Its publishers are the Polish Academy of Sciences (represented by the Institute of Philosophy and Sociology and the Committee on Sociology), as well as the Faculty of Philosophy and Sociology, University of Warsaw (from 2013).

STUDIA SOCJOLOGICZNE welcomes articles in Polish and English from all sociological fields and neighbouring disciplines (as long as the authors apply a broadly defined sociological approach). Preference is given to texts that contribute to the advancement of social theory and are empirically grounded and innovative in their conceptual and methodological outlook. More at www.studiasocjologiczne.pl .

Articles published in STUDIA SOCJOLOGICZNE are indexed in Scopus, EBSCO, CEEOL, CEJSH, Social Science Citation Index, Social Scisearch, Proquest, Index Copernicus. Full texts are available online for EBSCO subscribers (SocINDEX with Full Text), as well as in open access through the Polish Academy of Sciences online journal reading room: http://journals.pan.pl/dlibra and (since 2016) at www.studiasocjologiczne.pl ("Archives").

ISSN

ISSN 0039-3371, e-ISSN 2545-2770

Publishers

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Komitet Socjologii PAN, Wydział Socjologii UW

Editors

Editor in Chief

Jacek Wasilewski (Institute of Political Studies, Polish Academy of Sciences) e-mail: jwasilew@swps.edu.pl

Managing Editor

Barbara Gruszka (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) e-mail: bgruszka@ifispan.waw.pl

Associate Editors

Wojciech Adamek (Jagiellonian University) – Classical Sociological Theory; Book-reviews; Letters and Polemics

Marta Bucholc (University of Warsaw, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn) – Humanistic Sociology

Henryk Domański (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) – Social Structure and Mobility

Anna Horolets (University of Warsaw) – Social Anthropology

Piotr Jabkowski (Adam Mickiewicz University in Poznan) – Statistical Editor; Quantitative Research Methods; Quality of Life Studies

Katarzyna Kajdanek (University of Wroclaw) – Urban Sociology; Community Studies

Łukasz Krzyżowski (University of Science and Technology – AGH Krakow, Humboldt University)– Demography and Migration Studies; Qualitative Research Methods

Magdalena Nowicka (Humboldt-Universität zu Berlin) – Ethnicity; Collective Identity; Sociological Theory

Marta Olcoń-Kubicka (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) – Economic Sociology

Krzysztof Pietrowicz (Nicolaus Copernicus University) – Contemporary Sociological Theory; Science and Technology Studies

Mikołaj Stanek (Universidad de Salamanca) – Sociology of Religion, Demographic Analysis

Tomasz Szlendak (Nicolaus Copernicus University) – Sociology of Culture; Sociology of Family

Journal Office Address

00-330 WARSZAWA, Nowy Świat 72, room 235

phone: (+48-22) 657-28-61, fax: (22) 826-78-23

e-mail: redakcja@studiasocjologiczne.pl

Volumes
Instructions for authors

Select number

Content

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3

1 Jacek Wasilewski. Wspomnienie

Anna Horolets

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 7-10

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Anna Horolets

e-mail:

ORCID:

2 Odszedł Kolega, Jego socjologia została

Andrzej Rychard

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 11-11

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Andrzej Rychard

3 Wspomnienie o Profesorze Jacku Wasilewskim

Mikołaj Cześnik

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 13-16

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Mikołaj Cześnik

e-mail:

ORCID:

4 Jacek Wasilewski (1945-2025). Wspomnienie osobiste

Sławomir Kapralski

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 17-19

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Sławomir Kapralski

5 Od redakcji

Małgorzata Sikorska

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 21-22

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Małgorzata Sikorska

e-mail:

ORCID:

6 Wprowadzenie do socjologii cyfrowej

Bartosz Ślosarski , Renata Włoch

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 23-46 | DOI: 10.24425/sts.2025.156475

Keywords: metodologia teoria socjologiczna socjologia cyfrowa

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Celem niniejszego wprowadzenia do numeru specjalnego „Studiów Socjologicznych" poświęconego socjologii cyfrowej jest zarysowanie głównych problemów teoretycznych, metodologicznych i epistemologicznych tej dynamicznie rozwijającej się subdyscypliny. Socjologia cyfrowa została ujęta jako dyscyplina emergentna, funkcjonująca na przecięciu rozproszonych tradycji badawczych i dyscyplinarny „kłopotliwy suplement" - obiekt graniczny, który kwestionuje tradycyjne podziały między teorią społeczną, technologią i metodą. Wskazujemy na pluralizm podejść ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych w obrębie socjologii cyfrowej, analizując napięcia między nurtami komputacyjnymi a krytycznymi oraz rosnące znaczenie podejść mieszanych. Argumentujemy, że cyfrowość nie tylko zmienia przedmiot badań, ale wymusza także redefinicję podstawowych pojęć socjologicznych, takich jak interakcja, sprawczość czy wiedza społeczna. Podejmujemy również problem etyko-onto-epistemologicznych konsekwencji socjologii cyfrowej, związanych z odpowiedzialnością za światy społeczne powoływane do istnienia przez badania. W podsumowaniu prezentujemy teksty zamieszczone w numerze, które podejmują tę refleksję w różnych kontekstach empirycznych i paradygmatach teoretycznych.

Go to article

Authors and Affiliations

Bartosz Ślosarski

Renata Włoch

Uniwersytet Warszawski

7 Od socjologii cyfrowej do socjologii hybrydowej? Krytyka koncepcji głębokiej mediatyzacji na podstawie badań wspólnot i organizacji religijnych

Marta Kołodziejska

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 47-71 | DOI: 10.24425/sts.2025.156476

Keywords: socjologia hybrydowa głęboka mediatyzacja aktorzy instytucjonalni konstrukcjonistyczna koncepcja mediatyzacji

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł krytycznie analizuje koncepcję głębokiej mediatyzacji i jej ograniczenia w badaniu relacji online-offline. Na podstawie badań jakościowych polskich instytucji religijnych oraz studium przypadku katolickiej wspólnoty, która rozwinęła działalność cyfrową podczas pandemii COVID-19, identyfikuję trzy kluczowe problemy konstrukcjonistycznej koncepcji mediatyzacji: 1) problematyczną konceptualizację „tempa innowacji", 2) nadmierny nacisk na sprawczość jednostek oraz 3) powiązany z nimi determinizm cyfrowy. Badania wykazały, że aktorzy religijni nadają różne znaczenia i wartości doświadczeniom online/offline, co znajduje odzwierciedlenie w praktykach medialnych. Podważa to założenie o zacieraniu się granic między wymiarami cyfrowymi i materialnymi oraz o ich „przezroczystości" dla aktorów. W odpowiedzi na te problemy proponuję rozwinięcie „socjologii hybrydowej" jako ramy teoretyczno-empirycznej łączącej analizy praktyk medialnych i narracji jako wymiarów komplementarnych. Podejście to, które zaadoptować można między innymi do badania praktyk (poziom mikro) lub analiz logik instytucjonalnych, umożliwia identyfikację sposobów nadawania znaczeń doświadczeniom medialnym przez aktorów indywidualnych i zbiorowych oraz uchwycenie wzajemnych relacji między praktykami online i offline.

Go to article

Authors and Affiliations

Marta Kołodziejska

Uniwersytet Warszawski

8 Wyzwania i potencjał analiz cyfrowych dużych zbiorów danych tekstowych w badaniach społecznych na przykładzie przygotowania korpusu dokumentów unijnych dotyczących ubóstwa i wykluczenia społecznego z lat 2001-2021

Marianna Zieleńska , Daniel Płatek , Patryk Hubar-Kołodziejczyk , Agnieszka Karlińska

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 73-104 | DOI: 10.24425/sts.2025.156477

Keywords: analiza sieci korpus dokumentów UE FAIR Link Open Data rządzenie przez wskaźniki unijna polityka walki z ubóstwem

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł analizuje potencjał i wyzwania związane z wykorzystaniem cyfrowych metod analizy dużych zbiorów tekstów w naukach społecznych na przykładzie badania unijnej polityki przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu w latach 2001-2021. Autorzy przedstawiają proces tworzenia korpusu dokumentów UE - od pozyskiwania danych z baz EUR-Lex, przez ich przetwarzanie, wzbogacanie metadanych i deduplikację, po analizę sieciową. Szczególną uwagę poświęcono wskaźnikom jako elementom infrastruktury kalkulacyjnej UE, które nie tylko opisują rzeczywistość społeczną, lecz także ją współtworzą, wpływając na definiowanie problemów i formułowanie interwencji politycznych. Analiza i wizualizacja sieci ujawniają zmiany w relacjach między wskaźnikami, tematami i instytucjami, trudne do uchwycenia tradycyjnymi metodami, a ich interpretacja została oparta na przeprowadzonych wywiadach i literaturze przedmiotu. Wyniki wskazują, że kluczową rolę w polityce UE odgrywa wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym (AROP), podczas gdy nowszy wskaźnik AROPE ma ograniczoną dyfuzję poza administracją unijną. Jednocześnie widoczna jest rosnąca rola agencji, instytutów badawczych, firm konsultingowych i środowisk akademickich, co świadczy o eksternalizacji ekspertyzy. Wprowadzanie nowych wskaźników sprzyja rozszerzaniu wpływu UE na kolejne obszary polityki społecznej. Autorzy proponują model pracy badawczej zgodny z zasadami FAIR i Linked Open Data, podkreślając znaczenie integracji metod cyfrowych z analizą jakościową oraz współpracy interdyscyplinarnej w badaniach procesów politycznych.

Go to article

Authors and Affiliations

Marianna Zieleńska

e-mail:

ORCID:

Daniel Płatek

Patryk Hubar-Kołodziejczyk

Agnieszka Karlińska

Wydział Socjologii UW
Instytut Studiów Politycznych PAN
Instytut Badań Literacki PAN
NASK PIB

9 Opór pracowniczy, zarządzanie algorytmiczne i zbiorowe stosunki pracy w Amazon Polska

Szymon Pilch , Adam Mrozowicki , Olga Gitkiewicz

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 105-131 | DOI: 10.24425/sts.2025.156478

Keywords: cyfryzacja algorytmizacja stosunki pracy Amazon gospodarka cyfrowa związki zawodowe

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Autorzy analizują warunki tworzenia się form pracowniczego oporu w firmie Amazon Polska. Analiza obejmuje: 1) sposób organizacji pracy typowy dla cyfrowego tayloryzmu, związany z inwazyjnymi formami kontroli pracy oraz standaryzacją pracy; 2) kształt stosunków pracy w firmie korzystającej z podwykonawstwa jako modelu biznesowego; 3) szerszy kontekst instytucjonalny gospodarki półperyferyjnej w Polsce charakteryzujący się słabością instytucjonalną zbiorowych stosunków pracy. Podstawą empiryczną jest 30 wywiadów z pracownikami, związkowcami oraz reprezentantami pracodawcy. Autorzy dowodzą, że niesprzyjające warunki organizacyjne i instytucjonalne oraz antyzwiązkowe działania firmy tworzą ramy oddolnych praktyk pracowniczego oporu wobec cyfrowego tayloryzmu. Autorzy proponują typologię praktyk oporu pracowniczego, opartą na skrzyżowaniu dwóch kontinuów (opór jawny vs ukryty oraz indywidualny vs zbiorowy). Większość praktyk obserwowanych w Amazon Polska można ulokować między krańcami obu kontinuów, co wskazuje na hybrydalny i niejednoznaczny charakter pracowniczego oporu. Praca stanowi wkład w analizy wpływu cyfryzacji na sprawstwo pracowników w globalnych korporacjach operujących w lokalnych uwarunkowaniach.

Go to article

Authors and Affiliations

Szymon Pilch

Adam Mrozowicki

Olga Gitkiewicz

Uniwersytet Wrocławski

10 Adopcje i rekonfiguracje. Socjologiczne ujęcie wykorzystania generatywnej sztucznej inteligencji w badaniach społecznych

Katarzyna Cieślak , Seweryn Rudnicki

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 133-159 | DOI: 10.24425/sts.2025.156479

Keywords: sztuczna inteligencja generatywna AI socjologia cyfrowa badania społeczne teoria praktyk

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Celem tego artykułu jest przyjrzenie się możliwościom i problemom związanym z wykorzystaniem technologii generatywnej sztucznej inteligencji w badaniach społecznych oraz zaproponowanie socjologicznej ramy pojęciowej do analizy zachodzących w tym obszarze przemian. Tekst rozpoczynamy od przeglądu aktualnie dostępnych zastosowań sztucznej inteligencji (ang. artificial intelligence, Al) w prowadzeniu badań społecznych. Następnie dokonujemy ich krytycznej analizy - przede wszystkim z uwagi na ryzyka, jakie ich zastosowanie niesie dla procesów tworzenia wiedzy o świecie społecznym i właściwości wytwarzanej wiedzy. Wreszcie, opierając się na współczesnej generacji teorii praktyk społecznych oraz modelu wielopoziomowej transformacji socjo-technologicznej zaproponowanym przez Franka Geelsa, pokazujemy, że wykorzystanie narzędzi Al może być rozumiane nie tyle jako ich proste „użycie", ile - trafniej jako wieloaspektowe, otwarte i dynamiczne „adoptowanie". Jak argumentujemy, efekty tych procesów nie są determinowane samą technologią, ale mimo to mogą się wiązać ze znaczną rekonfiguracją praktyk badawczych oraz szerszych układów społeczno-technologicznych, których te praktyki są częścią.

Go to article

Authors and Affiliations

Katarzyna Cieślak

Seweryn Rudnicki

e-mail:

ORCID:

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

11 Metody jakościowe i etnograficzne w analizie procesów konstruowania rzeczywistości społecznej w interakcjach cyfrowych

Maja Sawicka

Studia Socjologiczne | 2025 | No 3 | 161-187 | DOI: 10.24425/sts.2025.156480

Keywords: metody jakościowe socjologia emocji afordancje interakcje cyfrowe konstruktywizm społeczny

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Celem tekstu jest analiza potencjału wybranych narzędzi jakościowej socjologii cyfrowej do badania procesów konstruowania rzeczywistości społecznej. Obserwacja, że rzeczywistość społeczna wyłania się w dającym się uchwycić i poddać analizie procesie interakcyjnym, leży w centrum zainteresowania tak zwanej socjologii konstrukcji rzeczywistości. Socjologia emocji dodatkowo uwydatnia znaczenie emocjonalnych podstaw tego procesu. Jednocześnie dominujące nurty badania komunikacji cyfrowej nie pozwalają na dostrzeżenie tego emocjonalnego i dynamicznego aspektu interakcji cyfrowych i na identyfikację oddziałujących w nich mechanizmów, w wyniku których wyłaniają się podzielane interpretacje i znaczenia. Badanie takich procesów wymaga zastosowania innych narzędzi badawczych - takich, które byłyby w stanie uchwycić dynamikę interakcji w przestrzeniach cyfrowych. W tekście poddaję refleksji wybrane jakościowe metody badań cyfrowych, które w mojej ocenie odpowiadają tej charakterystyce. Pokazuję, w jaki sposób metody te mogą zostać zastosowane do analizy procesów wytwarzania podzielanej rzeczywistości w interakcjach cyfrowych, a także uzasadniam twierdzenie o ich przydatności w badaniu udziału emocji w interakcjach tego typu.

Go to article

Authors and Affiliations

Maja Sawicka

Uniwersytet Warszawski

Instructions for authors

Studia Socjologiczne ISSN 0039-3371, e-ISSN 2545-2770 is a Polish sociological quarterly journal, published uninterruptedly since 1961. Its publishers are the Polish Academy of Sciences (represented by the Institute of Philosophy and Sociology and the Committee on Sociology), as well as the Faculty of Philosophy and Sociology, University of Warsaw (from 2013).

Studia Socjologiczne welcomes articles from all sociological sub-disciplines, and neighbouring disciplines, as long as the authors apply a broadly defined sociological approach. Preference is given to texts that contribute to the advancement of social theory and are empirically grounded and innovative in their conceptual and methodological outlook. Our journal is open to scholarly debates and polemics. We also encourage authors to send us reviews of recently published books. Since 2012, contributions in English are also considered for publication in the journal.

A double-blind peer review procedure is applied to each submitted manuscript considered for publication. In order to acknowledge the reviewers’ contribution, the full list of our reviewers is included on the back of the cover page in each issue of the journal. The details of the submission and review procedure are described in the “For Authors” tab.

A full text version of Studia Socjologiczne is available online for EBSCO subscribers (SocINDEX with Full Text), as well as through the Polish Academy of Sciences online journal reading room: http://journals.pan.pl/dlibra and (since 2016) at www.studiasocjologiczne.pl ("Archives").