Humanities and Social Sciences

Studia Socjologiczne

Description

STUDIA SOCJOLOGICZNE is a Polish sociological quarterly, published since 1961. Its publishers are the Polish Academy of Sciences (represented by the Institute of Philosophy and Sociology and the Committee on Sociology), as well as the Faculty of Philosophy and Sociology, University of Warsaw (from 2013).

STUDIA SOCJOLOGICZNE welcomes articles in Polish and English from all sociological fields and neighbouring disciplines (as long as the authors apply a broadly defined sociological approach). Preference is given to texts that contribute to the advancement of social theory and are empirically grounded and innovative in their conceptual and methodological outlook. More at www.studiasocjologiczne.pl .

Articles published in STUDIA SOCJOLOGICZNE are indexed in Scopus, EBSCO, CEEOL, CEJSH, Social Science Citation Index, Social Scisearch, Proquest, Index Copernicus. Full texts are available online for EBSCO subscribers (SocINDEX with Full Text), as well as in open access through the Polish Academy of Sciences online journal reading room: http://journals.pan.pl/dlibra and (since 2016) at www.studiasocjologiczne.pl ("Archives").

ISSN

ISSN 0039-3371, e-ISSN 2545-2770

Publishers

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Komitet Socjologii PAN, Wydział Socjologii UW

Editors

Editor in Chief

Jacek Wasilewski (Institute of Political Studies, Polish Academy of Sciences) e-mail: jwasilew@swps.edu.pl

Managing Editor

Barbara Gruszka (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) e-mail: bgruszka@ifispan.waw.pl

Associate Editors

Wojciech Adamek (Jagiellonian University) – Classical Sociological Theory; Book-reviews; Letters and Polemics

Marta Bucholc (University of Warsaw, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn) – Humanistic Sociology

Henryk Domański (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) – Social Structure and Mobility

Anna Horolets (University of Warsaw) – Social Anthropology

Piotr Jabkowski (Adam Mickiewicz University in Poznan) – Statistical Editor; Quantitative Research Methods; Quality of Life Studies

Katarzyna Kajdanek (University of Wroclaw) – Urban Sociology; Community Studies

Łukasz Krzyżowski (University of Science and Technology – AGH Krakow, Humboldt University)– Demography and Migration Studies; Qualitative Research Methods

Magdalena Nowicka (Humboldt-Universität zu Berlin) – Ethnicity; Collective Identity; Sociological Theory

Marta Olcoń-Kubicka (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) – Economic Sociology

Krzysztof Pietrowicz (Nicolaus Copernicus University) – Contemporary Sociological Theory; Science and Technology Studies

Mikołaj Stanek (Universidad de Salamanca) – Sociology of Religion, Demographic Analysis

Tomasz Szlendak (Nicolaus Copernicus University) – Sociology of Culture; Sociology of Family

Journal Office Address

00-330 WARSZAWA, Nowy Świat 72, room 235

phone: (+48-22) 657-28-61, fax: (22) 826-78-23

e-mail: redakcja@studiasocjologiczne.pl

Volumes
Instructions for authors

Select number

Content

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4

1 Strategie dyskursywne delegitymizujące polityki równości płci na uniwersytecie

Katarzyna Leszczyńska , Kinga Sekerdej

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 5-35 | DOI: 10.24425/sts.2025.157344

Keywords: płeć opór uniwersytet polityki równości płci zawłaszczanie językowe

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł analizuje strategie dyskursywne delegitymizujące wdrażanie polityk równości płci w środowisku akademickim. Na przykładzie uczelni o dominującym profilu technicznym pokazano, w jaki sposób formułowane są argumenty wyrażające opór wobec działań zmierzających do wyrównania szans kobiet i mężczyzn w nauce. Metodologia opiera się na jakościowej analizie treści komentarzy zamieszczonych w ankietach przeprowadzonych wśród osób pracujących i studiujących. Szczególną uwagę poświęcono mechanizmom zawłaszczenia językowego (linguistic hijacking), polegającym na redefiniowaniu pojęć, takich jak równość, merytokracja czy neutralność instytucji, w celu podważenia zasadności polityk równościowych. Analiza pokazuje, że największy sprzeciw budzą działania strukturalne, na przykład ustalanie minimalnego udziału kobiet i mężczyzn, często krytykowane w imię wolności, efektywności i „czystości nauki”. Artykuł dowodzi, że opór wyrażany w języku nie tylko utrudnia implementację zmian, ale również utrwala istniejące hierarchie i układy władzy, przybierając pozór obrony uniwersalnych wartości. Wyniki badań rzucają światło na mechanizmy społecznej reprodukcji nierówności w instytucjach szkolnictwa wyższego.

Go to article

Authors and Affiliations

Katarzyna Leszczyńska

e-mail:

ORCID:

Kinga Sekerdej

AGH w Krakowie

2 Jak można sobie zrobić coś takiego? Podział „my – oni” w antynatalistycznych grupach na Facebooku

Weronika Żybura

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 37-66 | DOI: 10.24425/sts.2025.157345

Keywords: media społecznościowe Facebook antynatalizm dyskursywne strategie odróżnienia

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł analizuje strategie dyskursywnego odróżniania „my – oni” w antynatalistycznych grupach na Facebooku. Celem badania jest identyfikacja mechanizmów konstruowania podziałów społecznych w tych grupach i przypisywania cech grupie „oni”, którą w tym dyskursie stanowią rodzice. Sformułowano dwa pytania badawcze dotyczące charakterystyki grupy „oni” i pozycji, z której antynataliści formułują argumenty. Zastosowano krytyczną analizę dyskursu obejmującą wpisy, komentarze i materiały wizualne z dwóch grup facebookowych (2020–2024). Wyniki wskazują na dominację strategii moralnej, intelektualnej i wyższości klasowej antynatalistów wobec rodziców. Rodzicielstwo podlega deprecjacji, rodzice – zwłaszcza matki – przedstawiani są jako nieracjonalni i niekompetentni. Analiza pokazuje, że media społecznościowe intensyfikują emocje, radykalizują poglądy i sprzyjają reprodukcji stereotypów. Badanie wpisuje się w refleksję nad rolą mediów społecznościowych w kształtowaniu norm społecznych i wskazuje na potrzebę dalszych studiów nad wpływem cyfrowej debaty na współczesne zmiany wartości kulturowych.

Go to article

Authors and Affiliations

Weronika Żybura

Uniwersytet Civitas

3 Piecza naprzemienna w Polsce – „ofiary”, „złoczyńcy”, „bohaterowie”, „bohaterowie potencjalni”

Małgorzata Sikorska

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 67-93 | DOI: 10.24425/sts.2025.157346

Keywords: piecza naprzemienna Narrative Policy Framework dziecko analiza narracji alienacja rodzicielska

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Piecza naprzemienna (PN) to jedna z form opieki nad dzieckiem po rozstaniu rodziców. Artykuł ma na celu, po pierwsze, zmapowanie aktorów społecznych zaangażowanych w kwestię PN w Polsce oraz identyfikację, komu w tym kontekście przypisywana jest rola ofiary, złoczyńcy, bohatera oraz bohatera potencjalnego, a także przedstawienie relacji między tymi postaciami. Po drugie, analizę rozwiązań dotyczących PN proponowanych przez przedstawicieli ojców oraz przedstawicielki matek, a także analizę ich systemów przekonań. Materiał badawczy obejmuje pogłębione wywiady indywidualne oraz dane zastane. Koncepcja Narrative Policy Framework została użyta jako narzędzie analityczne. Wyniki pokazują, że dziecko jest jednoznacznie wskazywane jako ofiara w kontekście PN. Ojcowie i matki wzajemnie przypisują sobie rolę złoczyńców; jako złoczyńcę postrzegają również system sądownictwa. Z kolei sędziowie, urzędnicy i eksperci przypisują rolę złoczyńców rodzicom. Rozwiązania proponowane przez ojców i matki są przeciwstawne – ojcowie lobbują za PN jako domyślną formą opieki, matki widzą w tym rozwiązaniu zagrożenie dla dziecka. System przekonań ojców opiera się przede wszystkim na prawie dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców, system przekonań matek – na potrzebie ochrony dziecka.

Go to article

Authors and Affiliations

Małgorzata Sikorska

e-mail:

ORCID:

Wydział Socjologii Uniwersytet Warszawski

4 Długofalowe uwarunkowania wykluczenia cyfrowego w Polsce. Analiza danych panelowych 2003–2023

Anna Turner , Marcin W. Zieliński

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 95-124 | DOI: 10.24425/sts.2025.157347

Keywords: socjologia cyfrowa wykluczenie cyfrowe Internet POLPAN badania panelowe

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Badania nad wykluczeniem cyfrowym koncentrują się na uwarunkowaniach społeczno-demograficznych i ekonomicznych. W artykule luka ta zostaje wypełniona z uwzględnieniem zmiennych kulturowych, społecznych i personalnych. W analizie wykorzystano dane z pięciu fal Polskiego Badania Panelowego POLPAN (2003, 2008, 2013, 2018, 2023). Wyniki wskazują, że osoby starsze, mieszkające na wsi lub w małych miejscowościach, posiadające niskie kwalifikacje zawodowe, pozostające bez zatrudnienia, postrzegające swoją pozycję społeczną jako niską i przeznaczające niższe kwoty na kulturę mają mniejsze szanse na korzystanie z Internetu. Jednocześnie nie zaobserwowano istotnych zależności dla takich zmiennych jak płeć, przynależność do grupy religijnej czy udział w ostatnich wyborach parlamentarnych. Ponadto zidentyfikowano grupę osób, które nie korzystały z Internetu przez cały okres objęty badaniem, co wskazuje na trwały i strukturalny charakter wykluczenia cyfrowego.

Go to article

Authors and Affiliations

Anna Turner

Marcin W. Zieliński

Instytut Filozofii i Socjologii PAN

5 Społeczna „sprawczość” rzeczy. Seniorzy i nowe technologie w czasach pandemii

Andrzej Bukowski

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 125-154 | DOI: 10.24425/sts.2025.157348

Keywords: seniorzy nowe technologie zapóźnienie cyfrowe seniorów socjomaterialność teorie praktyk społecznych

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł podejmuje temat przemian praktyk czasu wolnego seniorów uczestniczących w aktywnościach organizowanych przez krakowskie Centra Aktywności Seniorów (CAS) podczas pandemii COVID-19. Celem artykułu jest analiza procesu rekonstrukcji praktyk społecznych w warunkach przejścia do form zdalnych zajęć ze szczególnym uwzględnieniem roli, jaką w tym procesie odgrywają technologie komunikacyjne. Autor odwołuje się do teorii praktyk społecznych, w szczególności modelu E. Shove, M. Pantzara i M. Watsona, proponując metodologiczną integrację performatywnych i kompozycyjnych aspektów praktyk społecznych. Dane empiryczne pochodzą z wywiadów i obserwacji prowadzonych w marcu–kwietniu 2021 roku w sześciu CAS-ach. Wyniki wskazują, że udane przejście od zajęć stacjonarnych do zdalnych wymagało integracji kompetencji cyfrowych, materialnego zaplecza i emocjonalnego zaangażowania. Porównanie dwóch przypadków – CAS-u „Wajdelota” oraz seniorki „Pani Stasi” ukazuje zróżnicowane efekty rekonfiguracji praktyk. Niniejsze studium wnosi wkład do badań nad socjomaterialnością i tzw. zapóźnieniem cyfrowym seniorów.

Go to article

Authors and Affiliations

Andrzej Bukowski

Uniwersytet Jagielloński

6 Służby w kryzysie a odporność państwa. Jakość życia w pracy przedstawicieli wybranych zawodów pomocowych w pandemii COVID-19 w świetle pamiętników

Krzysztof Lepczyński , Arkadiusz Karwacki , Joanna Felczak , Tomasz Leszniewski

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 155-184 | DOI: 10.24425/sts.2025.157349

Keywords: zawody pomocowe odporność państwa jakość życia jakość życia w pracy pandemia COVID-19 pamiętniki

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł analizuje – w kontekście odporności państwa na kryzysy – doświadczenie jakości życia w pracy przedstawicieli zawodów pomocowych (ang. helping professions) w Polsce (pracownicy socjalni, nauczyciele, personel ochrony zdrowia) w trakcie pandemii COVID-19. Materiał empiryczny to osiemnaście pamiętników oraz czternaście wywiadów z przedstawicielami instytucji publicznych. Analiza opiera się na kategorii jakości życia w pracy obejmującej: generalny dobrostan, zdrowie, relacje społeczne, dobrobyt materialny, poczucie bezpieczeństwa, wpływ pracy na inne formy aktywności i oddziaływanie pracy na funkcjonowanie w społeczności. Pandemiczny kryzys dowartościował zawody pomocowe, jednocześnie zwiększając obciążenia zawodowe. Koronawirus wzmocnił drenowanie indywidualnych zasobów pracowników przez niewydolne instytucje publiczne i uczynił poczucie misyjności niezbędnym przymiotem przedstawicieli zawodów pomocowych. Niedomagania systemu i złe warunki pracy mają źródła w strukturalnych problemach istniejących przed wybuchem pandemii. Niska jakość życia w pracy respondentów świadczy o instytucjonalnej słabości państwa, wpływa na jego niewystarczającą odporność na kolejne kryzysy, a także oznacza regres potencjału reagowania na potrzeby i aspiracje obywateli w okresie postpandemicznym.

Go to article

Authors and Affiliations

Krzysztof Lepczyński

e-mail:

ORCID:

Arkadiusz Karwacki

e-mail:

ORCID:

Joanna Felczak

Tomasz Leszniewski

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

7 Between the Senses and Meanings: A Study of the Pathic Experience of Art

Kamila Biały , Dagna Kidoń

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 185-210 | DOI: 10.24425/sts.2025.157350

Keywords: pathic experience art reception embodied perception post-phenomenology sensoriality

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article examines the pathic dimension of art experience from a post-phenomenological perspective, investigating how sensory perception relates to meaning-making in art reception. The study combines insights from neuroscience with phenomenological approaches to analyse how viewers engage with artworks at both sensory and cognitive levels. Based on qualitative interviews analysing viewers’ responses to contemporary artworks, the research identifies three distinct models of pathic art reception: emanation-based reception, emotional-sensory attunement, and a mixed model featuring greater cognitive distance. These forms of art reception disrupt established perceptual patterns, placing the viewer into a state of sensory-cognitive surprise. They also challenge the dominance of purely mental or structural approaches to art. Instead, they foreground an intuitive sensitivity to bodily signals and a surrender to the immediacy of the encounter. Concomitantly, such a shift draws attention to the broader theme of change—a foundational concern in both the arts and the social sciences, including within the Polish sociological tradition.

Go to article

Authors and Affiliations

Kamila Biały

Dagna Kidoń

University of Lodz
The Polish National Film, Television and Theatre School in Lodz

8 A Micropolitical Lens on Migration: Comparing Political Correctness in ChatGPT and DeepSeek

Isti Marta Sukma , Jakub Chustecki

Studia Socjologiczne | 2025 | No 4 | 211-231 | DOI: 10.24425/sts.2025.157351

Keywords: artificial intelligence DeepSeek ChatGPT micropower migration

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artificial intelligence tools like ChatGPT and DeepSeek increasingly function as agents of discourse production, shaping public understanding through their linguistic choices and selective emphases. This article adopts a micropolitical lens to compare how these models engage with contemporary discourses of political correctness and digital authoritarianism, particularly in the context of migration. Methodologically, it adapts structured interviews and elements of critical discourse analysis (CDA) to the conditions of digital society, treating AI-generated outputs as discursive artifacts rather than human speech. Using nine migration-related prompts across ten democratic countries plus China, the study evaluates responses along three theory-driven dimensions: political correctness, authoritarian framing, and directness or evasiveness. We hypothesize that, in the context of migration, ChatGPT aligns more closely with Western norms of political correctness, while DeepSeek exhibits stronger authoritarian tendencies. Findings reveal modest quantitative differences but uncover qualitatively distinct discursive strategies, from ChatGPT’s relabelling of contested terms to DeepSeek’s strategic refusals. These results underscore the micropolitical role of large language models and call for further cross-linguistic and cross-platform research.

Go to article

Authors and Affiliations

Isti Marta Sukma

Jakub Chustecki

Uniwersytet Warszawski

Instructions for authors

Studia Socjologiczne ISSN 0039-3371, e-ISSN 2545-2770 is a Polish sociological quarterly journal, published uninterruptedly since 1961. Its publishers are the Polish Academy of Sciences (represented by the Institute of Philosophy and Sociology and the Committee on Sociology), as well as the Faculty of Philosophy and Sociology, University of Warsaw (from 2013).

Studia Socjologiczne welcomes articles from all sociological sub-disciplines, and neighbouring disciplines, as long as the authors apply a broadly defined sociological approach. Preference is given to texts that contribute to the advancement of social theory and are empirically grounded and innovative in their conceptual and methodological outlook. Our journal is open to scholarly debates and polemics. We also encourage authors to send us reviews of recently published books. Since 2012, contributions in English are also considered for publication in the journal.

A double-blind peer review procedure is applied to each submitted manuscript considered for publication. In order to acknowledge the reviewers’ contribution, the full list of our reviewers is included on the back of the cover page in each issue of the journal. The details of the submission and review procedure are described in the “For Authors” tab.

A full text version of Studia Socjologiczne is available online for EBSCO subscribers (SocINDEX with Full Text), as well as through the Polish Academy of Sciences online journal reading room: http://journals.pan.pl/dlibra and (since 2016) at www.studiasocjologiczne.pl ("Archives").