Nauki Humanistyczne i Społeczne

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

Zawartość

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2019 | No 2

Abstrakt

W artykule zostało zaprezentowane rozumienie człowieka przez Jeana-Paula Sartre’a – człowiek jako byt absolutnie wolny, samotny oraz odczuwający absurdalność swego usytuowania w świecie. Pomimo krytyki tej wizji ze strony filozofów dialogu (zwłaszcza Emmanuela Lévinasa), zasadnicze rysy Sartre’owskiej refleksji antropologicznej zdają się dobrze opisywać problematyczność ludzkiej kondycji w kontekście odwiecznych, a zarazem fundamentalnych pytań o cel i sens jednostkowej egzystencji.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Błaszczyk
ORCID: ORCID

Abstrakt

Etyka teistycznego absolutyzmu moralnego (TAM) musi, jak każda, zdefiniować dobro, ustanowić więź między dobrem a obowiązkiem oraz zastrzec sobie skuteczność. Argumentuję (z pomocą D. Hume’a, K. Gödla i L. Kołakowskiego), że teistyczna definicja dobra jest ostatecznie nieefektywna, więź między dobrem a obowiązkiem zawsze luźna, zaś skuteczność zasadniczo ograniczona. Nic w tym osobliwego, podobnie zawodzą inne etyki. TAM ma natomiast endemiczny kłopot pojęciowy, ale tę opowieść mam za sobą.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Bohdan Chwedeńczuk

Abstrakt

Artykuł porusza dwie kwestie. Po pierwsze, jest analizą metody badawczej o. Gieorgija Fłorowskiego, zastosowanej w jego (uważanej za klasykę gatunku) rozprawie Drogi teologii rosyjskiej (1937). Po drugie, zostaje ukazane, jak Fłorowski komentuje z punktu widzenia tej metody, krytycznie lub z uznaniem, uprawianie badań naukowych przez innych uczonych. Wykorzystane zostały opinie Fłorowskiego zawarte w niepublikowanych dotąd listach do jego brata Antona (profesora Uniwersytetu Karola w Pradze). Uwagi filozofa dotyczą dorobku naukowego znanych autorów i wykładowców akademickich, z którymi Fłorowski się spotykał lub z którymi przyszło mu pracować po wyjeździe do Ameryki w 1948 roku.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Lilianna Kiejzik
ORCID: ORCID

Abstrakt

W artykule wskazuję powody, dla których można uznać, że źródłem tomistycznej koncepcji „sumienia” i „synderezy” jest filozofia stoicka. Twierdzę, że stoickie pojęcia syntḗ rēsis i syneídēsis przekształciły się w tomistyczne synderesis i conscientia („prasumienie” i „sumienie”). Stoicka syntḗ rēsis oznacza „samozachowanie”, czyli tzw. „pierwszy popęd” (prṓ tē hormḗ ), który w perspektywie biologicznej dotyczy wszystkich istot żywych. Człowiek jest jedynym stworzeniem, które – jako „zwierzę rozumne” – nie ogranicza tego popędu do spraw ciała, ale troszczy się przede wszystkim o zachowanie swej duszy, czyli dba o swój system wartości. Zachowanie wyznawanego systemu wartości jest równoznaczne z etycznym „zbawieniem” (ocaleniem tożsamości), co zbliża stoicyzm do doktryny religijnej. W stoicyzmie zespół zachowywanych wartości pochodzi z idei „zgodności z naturą”, w tomizmie wypływa z „prasumienia”, które jest naturalną skłonnością do dobra. W obu przypadkach zakłada się istnienie naturalnego instynktu, który u istot rozumnych przekształca się następnie w świadomą i uporządkowaną strukturę „sumienia”. Według stoików, zachodzą ponadto naturalne procesy „przystosowania” (oikeíōsis) i „doskonalenia” (teleíōsis), które sprawiają, że jednostka przekracza swój pierwotny egocentryzm i wykształca u siebie obowiązki także wobec wspólnoty.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Łukasz Kowalik
ORCID: ORCID

Abstrakt

Artykuł prezentuje krytyczną analizę tezy Jeszajahu Lejbowica, że religia żydowska i filozofia praktyczna Immanuela Kanta pozostają względem siebie nurtami antagonistycznymi. Opozycja ta – według Lejbowica – zasadza się na twierdzeniu, że Kantowska etyka stawia istotę ludzką na szczycie hierarchii wartości, w czym judaizm może widzieć jedynie, dokonaną przez człowieka, uzurpację absolutnej wartości, przynależnej wyłącznie Boskiemu prawu. Celem artykułu jest wykazanie, że po wniknięciu w substancję etycznej myśli Kanta, okazuje się ona współbrzmieć w istotnych względach z Lejbowicowską koncepcją judaizmu.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Wojciech Kozyra

Abstrakt

Celem artykułu jest przeanalizowanie feministycznego potencjału liberalizmu politycznego w znaczeniu zdefiniowanym przez Charlesa Larmore’a i Johna Rawlsa. Analiza ogranicza się do liberalnego feminizmu, pytając o to, czy powinien on stać się polityczno-liberalny. Problem ten podejmowany jest na przykładzie dwóch koncepcji – opracowanych przez Marthę C. Nussbaum i Susan Moller Okin. Pierwsza z nich przyjmuje, a druga odrzuca, mariaż liberalnego feminizmu i liberalizmu politycznego. Artykuł wykazuje trafność krytycznych argumentów Okin. W konkluzji przekonuje ponadto, że zasadne zarzuty Okin zwracają uwagę na konieczność i możliwość modyfikacji liberalizmu politycznego – jako zaplecza dla liberalnego feminizmu i ogólnej orientacji w filozofii polityki.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Urszula Lisowska

Abstrakt

W artykule przedstawiam i krytykuję klasyczny kompatybilizm w sprawie wolności, tj. stanowisko, według którego wolne podmioty i wolne działania mogą istnieć w świecie rządzonym powszechną, bezwyjątkową przyczynowością. Twierdzę, że kompatybilizm nie rozwiązuje problemu wolności i determinizmu, tylko omija go i lekceważy. Czyni to za pomocą sztuczek semantycznych wywołujących złudne wrażenie „zgodności”.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Nowakowski

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest jednemu z najbardziej palących tematów bioetyki, a mianowicie stanowisku wobec aborcji. Autorka koncentruje się na interpretacji tej praktyki jako rodzaju konfliktu między kobietą a płodem, dotyczącego praw i obowiązków kobiety wobec płodu, jego interesów oraz statusu moralnego w ogóle. Biorąc pod uwagę różne warianty argumentacji mające na celu przyznanie kobiecie prawa do aborcji (przede wszystkim argumentację utylitarystyczną, bazującą na analogii), autorka stara się przedstawić słabości tych dowodów. W końcu podaje swój argument przeciwko praktyce sztucznego przerywania ciąży.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Kateryna Rassudina

Abstrakt

W niniejszym artykule omawiam kategorię dzieł osieroconych i trudności w dostępie do dorobku, którego status autorski i prawny nie jest ustalony. W tym kontekście przedstawiam biogramy i twórczość wszystkich żydowskich filozofów, którzy otrzymali doktoraty w latach 1918–1939 na Uniwersytecie Jagiellońskim, a których losów nie udało się później ustalić i można domniemywać, że nie przeżyli drugiej wojny światowej.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Smywińska-Pohl

Abstrakt

Jeśli przyjąć charakterystykę awangardy pochodzącą od Henri Saint-Simona, a podtrzymywaną zarówno przez Daniela Bella, jak i Lidię Burską (w książce Awangarda i inne złudzenia, 2002), to warszawską szkołę historii idei – czyli filozoficzny rewizjonizm wewnątrz polskiego marksizmu – można uznać za zjawisko analogiczne do awangardy artystycznej, która doszła w Polsce do głosu w drugiej połowie lat 50. XX wieku. W rozumieniu Burskiej istotnym rysem awangardy jest efektywne oddziaływanie na stan świadomości, postawy i wybory publiczności. Ten właśnie czynnik zadecydował o powiązaniu awangardy i rewizjonizmu, bowiem w powszechnej opinii, warszawska szkoła w znaczący sposób kształtowała oblicze polskiej humanistyki powojennej. Celem artykułu jest próba zrozumienia, na czym polegało oddziaływanie warszawskiej szkoły historii idei. Odwołuję się w związku z tym do świadectw ludzi, którzy tworzyli to środowisko, a także do pewnych wątków z hermeneutyki H.-G. Gadamera (koncepcja dziejów efektywnych, pojęcie aplikacji) oraz H.R. Jaussa (koncepcja horyzontu oczekiwań).

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Mirosław Tyl

Instrukcja dla autorów

1. Długość artykułów: rozprawy − do 40.000 znaków (ze spacjami, czyli ok. 20 stron), recenzje − do 10.000 znaków (ze spacjami, czyli ok. 5 stron).

2. Do tekstu głównego rozprawy należy dołączyć:
a) 5−15 słów kluczowych po polsku i po angielsku;
b) krótkie streszczenie (ok. 1/3 strony) po polsku lub po angielsku;
c) krótką (ok. 3 zdań) notę o autorze.

3. Nadesłane teksty są kierowane do anonimowej recenzji. Zawartość recenzji nie jest podawana do wiadomości autorom; przekazujemy tylko postulaty sformułowane przez recenzenta i dostarczone nam z sugestią, by autor je poznał. Staramy się publikować wszystkie pozytywnie ocenione teksty, jednak niekiedy liczba bardzo dobrych propozycji przekracza objętość pisma, i wtedy niektóre artykuły musimy przesunąć do kolejnych numerów. W takiej sytuacji termin publikacji w dużym stopniu zależy od profilu tematycznego kolejnych numerów.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji