How to search?
advanced search
Popular sciences

ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk

ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk

Description

ACADEMIA czasopismo popularnonaukowe Polskiej Akademii Nauk promujące w kraju i za granicą osiągnięcia polskich badaczy. Artykuły w „Academii” pisane są językiem przystępnym dla przedstawicieli różnych dziedzin nauki, ale także dla studentów, uczniów i wszystkich innych czytelników zainteresowanych tematyką popularnonaukową. Od 2005 roku czasopismo ukazuje się w dwóch wersjach językowych (po polsku i po angielsku).

ISSN
1733-8662
Publishers
Polska Akademia Nauk

Redakcja:

Dariusz Jemielniak – Redaktor naczelny

Karolina Głowacka – redaktor prowadzący

Anna Bielec – sekretarz redakcji

Dominik Wódz – korektor

Andrzej Figatowski – opracowanie graficzne

Sylwia Piwowar – fotograf, fotoedytor

Aneta Karwowska – fotograf

Dorota Chabiera – koordynator projektu


Rada naukowa:

Marek Konarzewski prezes PAN (przewodniczący)

Dariusz Jemielniak wiceprezes PAN (wiceprzewodniczący)

Andrzej Buko

Patrycja Dołowy

Paweł Golik

Janusz Jurczak

Tomasz Kapitaniak

Marek Krawczyk

Krzysztof Nowak

Kontakt

Polska Akademia Nauk

Biuro Upowszechniania Nauki i Wydawnictw

pl. Defilad 1

00-901 Warszawa

academia@pan.pl

www.pan.pl

www.academia.pan.pl



Zawartość czasopisma jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/.



  • Volumes

Select number

Content

ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki

1 Spis treści
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 2
Download PDF Download RIS Download Bibtex
2 Od redakcji: Wobec kryzysu zaufania…
Karolina Głowacka
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 3
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Karolina Głowacka
3 Zawód jak każdy inny?
Paweł Łuków
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 4-7 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156811
Keywords: etyka zaufanie nauka odpowiedzialność
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Ideały i wartości ludzi nauki to podstawa nie tylko ich pracy zawodowej, lecz także odpowiedzialności wobec społeczeństwa. To właśnie wierność etosowi zawodu buduje zaufanie do instytucji naukowych – a bez tego zaufania sama nauka nie ma racji bytu.
Go to article

Authors and Affiliations

Paweł Łuków
1
  1. Wydział Filozofii, Uniwersytet Warszawski, Komitet ds. Etyki w Nauce Polskiej Akademii Nauk
4 Odpowiedzialność nauki: Historia niedokończona
Marcin Krasnodębski
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 8-12 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156812
Keywords: historia odpowiedzialność wojna ekologia
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Czy naukowcy ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich odkryć? Aż do pierwszych dziesięcioleci XX wieku pytanie takie uznano by za niedorzeczne.
Go to article

Authors and Affiliations

Marcin Krasnodębski
1
  1. Instytut Historii Nauki PAN im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów w Warszawie
5 Niewidzialne – a istotne
Anna Brożek
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 13-15 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156813
Keywords: edukacja Collegium Invisibile mistrz doktoranci współpraca
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Misją Collegium Invisibile jest budowanie relacji mistrz–uczeń, która pozwala utalentowanym studentom czerpać wiedzę bezpośrednio od wybitnych uczonych i samodzielnie wcielać się w rolę tutorów kolejnych pokoleń. Nasza historia pokazuje, że to działa.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Brożek
1
  1. Wydział Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego Collegium Invisible w Warszawie
6 Wspieranie wybitnie zdolnej młodzieży
Maria Mach
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 16-19 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156814
Keywords: młodzież edukacja talenty rozwój szkoła
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Nie stypendia finansowe, lecz możliwość pracy z naukowcami i artystami najwyższej klasy – to od lat wyróżnia program, który otworzył drogę tysiącom wybitnych młodych Polaków.
Go to article

Authors and Affiliations

Maria Mach
1 2
  1. Fundusz Zdolni w Warszawie
  2. Centrum Nauki Kopernik w Warszawie
7 Dotrzeć do wielu osób: Nauka w sieci
Katarzyna Siuzdak , Katarzyna Grochowska , Konrad Skotnicki , Dawid Myśliwiec , Monika Chylińska , Adam Mirek
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 20-24 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156815
Keywords: popularyzacja internet komunikacja nauka
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Rzetelność, uczciwość, a także empatia, humor oraz nietraktowanie widzów z góry. Academia zapytała naukowców-popularyzatorów o klucz do sukcesu.
Go to article

Authors and Affiliations

Katarzyna Siuzdak
1
Katarzyna Grochowska
1
Konrad Skotnicki
Dawid Myśliwiec
Monika Chylińska
2
Adam Mirek
  1. Zakład Fizycznych Aspektów Ekoenergii Instytutu Maszyn Przepływowych PAN
  2. Instytut Agrofizyki PAN
8 Łagodni socjopaci idą do ludzi
Ryszard Koziołek
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 25-29 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156816
Keywords: festiwal popularyzacja uniwersytet komunikacja Katowice Śląsk wywiad
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Okonieczności otwartości ludzi akademii, naukowych afektach i wizji uniwersytetu zżytego z miastem opowiada prof. Ryszard Koziołek, rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i dyrektor generalny Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice.
Go to article

Authors and Affiliations

Ryszard Koziołek
1
  1. Uniwersytet Śląski w Katowicach
9 Zawód: science communicator
Joanna Bagniewska
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 30-33 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156817
Keywords: komunikacja popularyzacja edukacja media
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

W Wielkiej Brytanii komunikowanie nauki jest pełnoprawną, choć niełatwą ścieżką zawodową. W Polsce to nadal działalność zwykle hobbystyczna. Jak wypada porównanie obu rzeczywistości?
Go to article

Authors and Affiliations

Joanna Bagniewska
1
  1. Wydział Oxford Lifelong Learning, Uniwersytet Oksfordzki
10 Piękno to za mało: Design w służbie idei
Magdalena Zdražil
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 34-37 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156818
Keywords: design kreatywność odpowiedzialność edukacja
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Projektowanie graficzne to nie tylko estetyka – to język, który kształtuje świadomość społeczną, a odpowiedzialny design rodzi się z odwagi, autentyczności i równowagi.
Go to article

Authors and Affiliations

Magdalena Zdražil
1
  1. Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych w Warszawie
11 Nauka obywatelska – redefinicja
Dariusz Aksamit
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 38-41 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156819
Keywords: citizen science partycypacja społeczeństwo dane
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Nauka obywatelska nie jest zabawą w naukowców ani jedynie narzędziem edukacyjnym, lecz formą uprawiania nauki, w której redefiniujemy to, kto ma prawo zadawać pytania, zbierać dane i wyciągać wnioski.
Go to article

Authors and Affiliations

Dariusz Aksamit
1 2
  1. Politechnika Warszawska
  2. Fundacja Marsz dla Nauki
12 Chemia biologiczna, chemia społeczna
Marcin Drąg
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 42-45 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156820
Keywords: chemia proteazy medycyna pandemia
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Za wiele przełomów w medycynie ostatnich lat odpowiada chemia biologiczna, w tym badania nad proteazami – jednymi z najważniejszych graczy w biochemii życia. Trzeba zadbać, by ta wiedza była powszechna.
Go to article

Authors and Affiliations

Marcin Drąg
1
  1. Centrum Chemii Biologicznej w IChF PAN w Warszawie
13 Gdy standard pęka: Kryzys sondaży i możliwe rozwiązania
Michał Kotnarowski
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 46-49 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156821
Keywords: sondaże metodologia kryzys dane socjologia społeczeństwo
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Złoty standard badań społecznych wyczerpał się. Czy to koniec wiarygodnych badań opinii? A może początek ich nowego rozdziału?
Go to article

Authors and Affiliations

Michał Kotnarowski
1
ORCID: ORCID
  1. Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie
14 Od idei do terapii
Wojciech Fendler , Joanna Kornacka , Justyna Kutyba , Elżbieta Bylina , Zuzanna Nowak-Życzyńska
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 50-54 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156822
Keywords: badania kliniczne medycyna bezpieczeństwo innowacje leki
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Badania kliniczne to kluczowy etap przekładania osiągnięć naukowych na innowacyjne terapie. Tu odpowiedzialność za ludzkie zdrowie i życie jest na każdym kroku.
Go to article

Authors and Affiliations

Wojciech Fendler
1 2 3
Joanna Kornacka
1
Justyna Kutyba
1
Elżbieta Bylina
1
Zuzanna Nowak-Życzyńska
1
  1. Agencja Badań Medycznych w Warszawie
  2. Uniwersytet Medyczny w Łodzi
  3. Dana-Farber Cancer Institute w Bostonie
15 Nauka dostępna
Anna Bielec
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 55
Keywords: portal popularyzacja wiedza społeczeństwo
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Portal Academia to przestrzeń, w której nauka spotyka się z codziennością. Rzetelne artykuły, wywiady i multimedia pomagają zrozumieć świat wokół nas – bez uproszczeń, ale w sposób przystępny i angażujący. To miejsce dla wszystkich ciekawych świata niezależnie od wieku czy wykształcenia.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Bielec
1
  1. magazyn Academia
16 Tych gór mi żal
Magdalena Fikus
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 56-61 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156823
Keywords: naukowiec popularyzacja życie wyzwania wywiad
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Osłodko-gorzkim życiu naukowca, budowaniu Festiwalu Nauki w Warszawie i o tym, czy wiedza pomaga pogodzić się ze starością, opowiada prof. Magdalena Fikus – biochemiczka, emerytowana profesor Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, współtwórczyni Festiwalu Nauki w Warszawie.
Go to article

Authors and Affiliations

Magdalena Fikus
1
  1. Instytut Biochemii i Biofizyki PAN
17 AI – czas, by się obudzić!
Włodzisław Duch
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 62-65 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156824
Keywords: sztuczna inteligencja technologie rozwój
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Wykorzystanie sztucznej inteligencji w celach naukowych wymaga głębokiej wiedzy i systemów dostosowanych do konkretnych zastosowań. Technologia się rozpędza, my jako kraj musimy nadążyć.
Go to article

Authors and Affiliations

Włodzisław Duch
1
  1. Katedra Informatyki Stosowanej, Wydział Fizyki i Astronomii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
18 Noblista o nauce w czasach nieufności
Harold Varmus
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 66-69 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156825
Keywords: zaufanie polityka otwarta nauka dezinformacja wywiad
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Wrozmowie z prof. Dariuszem Jemielniakiem, wiceprezesem Polskiej Akademii Nauk, prof. Harold Varmus mówi o tym, dlaczego nauka staje się zakładnikiem polityki, jak walczyć z falą dezinformacji, czym grozi kryzys zaufania społecznego i jak nowe technologie – od otwartego dostępu po sztuczną inteligencję – mogą zmienić medycynę.
Go to article

Authors and Affiliations

Harold Varmus
19 Archeolodzy alarmują: państwo traci kontrolę nad zabytkami
Wojciech Brzeziński
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 70-71
Keywords: archeologia zabytki ochrona prawo
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która ma wejść w życie 1 stycznia 2027 roku, wywołuje zdecydowany sprzeciw środowiska archeologicznego.
Go to article

Authors and Affiliations

Wojciech Brzeziński
20 Małe obserwatoria, wielkie badania
Łukasz Wyrzykowski , Elżbieta Łazarewicz-Wyrzykowska
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 72-75 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156826
Keywords: astronomia teleskopy obserwacje gwiazdy
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Niewielkie teleskopy w rękach pasjonatów stają się częścią światowej nauki. Fundacja EASST koordynuje działania astronomów zawodowych i amatorów, pokazując, że odkrywanie kosmosu może być wspólną przygodą.
Go to article

Authors and Affiliations

Łukasz Wyrzykowski
1 2 3
Elżbieta Łazarewicz-Wyrzykowska
4 5 3
  1. Obserwatorium Astronomiczne UW
  2. Narodowe Centrum Badań Jądrowych
  3. European Astronomical Society of Small Telescopes
  4. The Margaret Beaufort Institute
  5. IDEAS Lab UW
21 W skarbcu pamięci
Paulina Krzywda , Maciej Piróg
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 76-79 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156827
Keywords: archiwum historia pamięć dziedzictwo
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

W Archiwum Nauki PAN i PAU przeszłość spotyka się z teraźniejszością – setki pamiątek i artefaktów wybitnych polskich uczonych, rękopisy i unikatowe dokumenty tworzą bezcenny skarbiec narodowego dziedzictwa, otwarty dla odkrywców historii i nauki.
Go to article

Authors and Affiliations

Paulina Krzywda
1
Maciej Piróg
1
  1. Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie
22 Botaniczny sejf
Anna Rucińska , Arkadiusz Nowak
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 80-83 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156828
Keywords: rośliny ochrona bioróżnorodność bank nasion
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Od ponad pół wieku bank nasion PAN w Powsinie chroni różnorodność świata roślin – od różnych form żyta po zagrożone, endemiczne i zanikające gatunki flory naturalnej Polski i Azji Środkowej. To arka przetrwania wielu taksonów znajdujących się na krawędzi wymarcia.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Rucińska
1
Arkadiusz Nowak
1
  1. PAN Ogród Botaniczny w Powsinie
23 Hydropolis – tu wszystko zaczyna się od wody
Rafał Stefaniak , Sylwia Piwowar
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 84-89 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156829
Keywords: Hydropolis woda edukacja ekologia
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

To coś więcej niż muzeum, wystawa czy centrum nauki. Hydropolis we Wrocławiu to jedyne w swoim rodzaju multimedialne centrum wiedzy o wodzie, które w oryginalny sposób łączy historię, przyrodę, technologię i nowoczesny design w jedną, spójną opowieść o najcenniejszym zasobie naszej planety. I tak już od 10 lat.
Go to article

Authors and Affiliations

Rafał Stefaniak
1
Sylwia Piwowar
  1. MPWiK Wrocław
24 Otwarta nauka. Byle szybciej!
Dariusz Jemielniak
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 90-91 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156830
Keywords: otwarta nauka dostęp publikacje transparentność
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Otwarta nauka zmienia zasady gry, stawiając na powszechny dostęp i przejrzystość procesu badawczego. Jest kluczem do szybszego postępu, innowacji i walki z dezinformacją.
Go to article

Authors and Affiliations

Dariusz Jemielniak
1 2
  1. Polska Akademia Nauk
  2. Akademia Leona Koźmińskiego
25 Świat nie czeka. Innowacyjna racja stanu
Michał Kleiber
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2025 | Nr 2(82) Społeczna odpowiedzialność nauki | 92-94 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2025.156831
Keywords: innowacje rozwój gospodarka strategia
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Authors and Affiliations

Michał Kleiber
1
  1. Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN w Warszawie

This page uses 'cookies'. Learn more