Search results

Filters

  • Journals
  • Keywords
  • Date

Search results

Number of results: 14
items per page: 25 50 75
Sort by:
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Można wskazać dwa podstawowe kryteria racjonalności wnioskowania: koherencyjne i korespondencyjne. Stosując pierwsze z nich, uznamy wnioskowanie za racjonalne, kiedy będzie ono przebiegać zgodnie z pewnymi ustalonymi normami (np. logiką, prawami rachunku prawdopodobieństwa), stosując drugie – oczekujemy od wnioskowania, aby jego wniosek był prawdziwy (lub przynajmniej bliski prawdzie). W artykule została omówiona wzajemna relacja między tymi różnymi kryteriami racjonalności oraz ich związek z typem środowiska, którego wnioskowanie dotyczy.

Go to article

Authors and Affiliations

Anna Wójtowicz
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

We współczesnych dyskusjach na temat racjonalności nauki spór dotyczy m.in. odpowiedzi na pytanie, czy istnieją uniwersalne reguły akceptacji, odrzucania lub wyboru koncepcji teoretycznych, zasługujące na miano racjonalnych. Pluralizm i relatywizm kryteriów racjonalności ma zdecydowanie więcej zwolenników. Odrzuca lub w znacznym stopniu kwestionuje klasyczne pojęcie racjonalności nauki jako poznania w pełni obiektywnego, prawdy jako jego celu oraz autonomicznego podmiotu jako jego twórcy. Czy Kant uznałby podnoszone w nieklasycznym ideale relatywność i wielość celów nauki i kryteriów racjonalności? Charakteryzując rolę podmiotu i zasad rozumu w systemie Kanta, formułuję tezę, że filozof ten broniłby potrzeby połączenia różnych, nawet początkowo niewspółmiernych teorii i aspektów doświadczenia w spójną całość, traktując to jako wymóg racjonalności nauki, i szerzej, racjonalności człowieka, jako istoty rozumnej i autonomicznej, twórcy zasad wyznaczających ludzkie poznanie i działanie.

Go to article

Authors and Affiliations

Marek Maciejczak
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Major works by Leon Koj deal with the issues of semiotics, logics, philosophy of language, philosophy of mind and ethics. Many of them refer to aspects of communication, however, this is not the main subject of his considerations. These references relate to the problems of satisfying: 1. the logical criteria, 2. the methodological criteria, 3. the ethical criteria, 4. the semiotic criteria. This article is dedicated to defining the semiotic criteria. It briefly covers basic semiotic notions present in Koj’s works. On the basis of Koj’s assumptions the concept of semiotics conditions for the realisation and functions of the communication process is defined.

Go to article

Authors and Affiliations

Zbysław Muszyński
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Koncepcja ideałów nauki była wkładem Stefana Amsterdamskiego do sporu na temat racjonalności naukowej. Przyjmując, iż metoda naukowa nie jest zjawiskiem ponadhistorycznym i że towarzyszą jej silne presupozycje normatywne, Amsterdamski staje po stronie Kuhna w jego dyskusji z Popperem oraz jego kontynuatorami i poplecznikami. W istotnym sensie Amsterdamski jest jednak Popperystą, jego intencją jest bowiem rozszerzenie zasięgu krytycznej dyskusji poprzez odniesienie analiz krytycznych do czegoś, co określa on nowożytnym ideałem nauki. Prace Amsterdamskiego, zwłaszcza omawiana w artykule monografia Między historią a metodą, są jednocześnie próbą zabezpieczenia statusu filozofii nauki jako instancji normatywnej w stosunku do ideałów nauki. Artykuł stanowi rekonstrukcję koncepcji Amsterdamskiego i zawiera analizę krytyczną relacji między celami, jakie Amsterdamski sobie stawiał, oraz metodami ich realizacji. Wskazuję na elementy, które wydają mi się w koncepcji ideałów nauki najbardziej problematyczne, sugerując alternatywne sformułowania podnoszonych przez Amsterdamskiego problemów. Wykazuję, iż koncepcja Amsterdamskiego upoważnia do podjęcia próby opracowania nowej koncepcji podmiotu nauki, która to koncepcja mogłaby dostarczyć odpowiednich wskazówek do krytyki nowożytnego ideału nauki.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Michalska
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Realised since the 1980’s, the project of the “city rebuilding” presupposes an environmental turn in city reform programmes and policies. & e purpose of this article is to demonstrate, how the agenda of the Country’s City Politics is being inspired by, and assimilates, the ideas of “being together” that have been worked out by city (social) movements. The society has come to be perceived as a source of “innovation”, or as possessing a certain, so far neglected, potential of development. In the governmental agendas, the ideals and claims of the social movements are operationalised” in such a way, as to identify society as a new resource of economic growth. The assimilation of the claims and ideals of the city movements into the governmental agendas becomes part of a new political rationality.

Go to article

Authors and Affiliations

Małgorzata Jacyno
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The article presents a particular mechanism of political decision making in contemporary democratic systems. It is called here ‘ad hoc democracy’. This notion refers to the phenomenon of making political decisions (that are general and abstract) on the basis of premises that are individual and situational. After defining ad hoc democracy, the author reconstructs a typical scenario of the phenomenon, demonstrates selected examples of ad hoc democracy and discusses its main consequences. The analysis of ad hoc democracy construction process follows. The main cause of ad hoc democracy is defined as the interference of internally inconsistent logic of actions taken by three types of actors in political sphere: media, society (treated as an audience) and political decision-makers. In the last part of the article it is hypothesized that the systems experiencing rapid social changes and democratization processes are particularly prone to the emergence of ad hoc democracy. The hypothesis is justifi ed and substantiated by referring to an example of Poland during the systemic transformation process.

Go to article

Authors and Affiliations

Wiktor Szewczak
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł przedstawia zastosowanie koncepcji tzw. niestandardowej metafilozofii do badania zawartości „przestrzeni antropologii filozoficznych”. Pokazuje, jak wychodząc od stosunkowo prostej koncepcji, jaką jest interpretacja humanistyczna, można wygenerować dość obszerną klasę antropologii filozoficznych.
Go to article

Authors and Affiliations

Waldemar Czajkowski
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Autor rekonstruuje w tekście główne wątki filozofii nauk humanistycznych Jürgena Mittelstrassa. Niemiecki filozof wychodząc od krytyki tzw. funkcjonalistycznej, dualistycznej koncepcji humanistyki autorstwa J. Rittera-O. Marquarda, staje na stanowisku metodologicznego monizmu zakładającego jedność wszystkich nauk na gruncie uniwersalnych reguł racjonalności. Szuka przy tym symptomów tej jedności zarówno w tendencjach transdyscyplinarnych współczesnej nauki, jak i w pewnych wspólnych założeniach epistemologicznych oraz podobieństwach praktyk badawczych nauk. Autor zwraca uwagę na inspiracje kantowskie Mittelstrassa, który adaptuje interesująco dla potrzeb swej argumentacji kategorię „władzy sądzenia”. W podsumowaniu rozważań pojawiają się obok pozytywnej ogólnej oceny omawianej koncepcji także pewne uwagi krytyczne autora pod jej adresem.
Go to article

Authors and Affiliations

Stanisław Czerniak
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The issue of rationality and the term itself appear in the works of John Rawls, for instance in his famous volume A Theory of Justice. At the same time, in another of his books, Political Liberalism, we can find not only the correlated terms ‘rational’, but also the term ‘reasonable’. In that volume Rawls enlightens their meaning. In this article, the author analyses the terms mentioned more closely and reflects on their use in various contexts. The explanatory hypothesis adopted by the author is that the use of these two terms, not just one of them, may enrich our conceptual network and increase the possibilities of analysing the sphere of human action. The aim of the analyses is to confirm this hypothesis and to extract the specific sense of the term ‘reasonable’, and of its use, especially in Rawls’s Political Liberalism.
Go to article

Bibliography

Arystoteles (1982), Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska, wyd. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Audi R. (2001), The Architecture of Reason. The Structure and Substance of Rationality, Oxford: Oxford University Press.
Audi R. (red.) (1998), Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press.
Golden J.L., Pilotta J.J. (red.) (1986), Practical Reasoning in Human Affairs, Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
Honderich T. (1999), Encyklopedia filozofii, t. II, przeł. J. Łoziński, Poznań: Zysk i S‑ka.
Höffe O. (1995), Immanuel Kant, przeł. A.M. Kaniowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jolivet R. (1966), Vocabulaire de la Philosophie, Lyon: Emmanuel Vitte.
Kalinowski G. (1978), Logique et méthodologie juridique. Réflexions sur la rationalité formelle et non formelle en droit, „Archive de Philosophie de Droit” 23, s. 59–68.
Kant I. (1953), Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, przekład przejrzał R. Ingarden, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kant I. (1993), Religia w granicach samego rozumu, przeł. A. Bobko, Kraków: Znak.
Kleszcz R. (1998), O racjonalności. Studium epistemologiczno‑metodologiczne, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kleszcz R. (2005), Teoria argumentacji, filozofia, logika. Uwagi o teorii Chaima Perelmana, „Forum Artis Rhetoricae” 1–2, s. 22–35.
Kleszcz R. (2007), O rozumie i wartościach, Łódź: Wydawnictwo WSHE w Łodzi.
Lalande A. (red.) (1960), Vocabulaire technique et critique de la philosophie, Paris: PUF.
Laughlin S.K., Hughes D.T. (1986), The Rational and the Reasonable: Dialectic or Parallel Systems?, w: J.L. Golden, J.J. Pilotta (red.), Practical Reasoning in Human Affairs, Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
Perelman Ch. (1979a), Logique juridique. Nouvelle rhétorique, Paris: Dalloz.
Perelman Ch. (1979b), The Rational and the Reasonable, w: T.F. Geraets (red.), Rationality Today, Ottawa: The Ottawa University Press, s. 213–224.
Perelman Ch., Olbrechts‑Tyteca L. (1983), Traité de l’argumentation. La nouvelle rhétorique, wyd. 4, Bruxelles: Editions de l’Université de Bruxelles.
Podsiad A. (2000), Słownik terminów i pojęć filozoficznych, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Rawls J. (1951), Outline of a Decision Procedure for Ethics, „The Philosophical Review” 60, s. 177–197.
Rawls J. (1994), Teoria sprawiedliwości [1971], przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rawls J. (1998), Liberalizm polityczny [1993], przeł. A. Romaniuk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rescher N. (1954), Reasonableness in ethics, „Philosophical Studies” 5, s. 58–62.
Sibley W.M. (1953), The Rational versus the Reasonable, „The Philosophical Review” LXII (4), s. 554–560.
Simpson J.A., Weiner E.S.C. (red.) (1991), The Oxford English Dictionary [cyt. jako: OED], Oxford: Clarendon Press, Vol. XIII.
Go to article

Authors and Affiliations

Ryszard Kleszcz
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Łódzki, Instytut Filozofii, ul. Lindleya 3/5, 90-131 Łódź
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Although John Rawls’s theory is an extensive project of the state structure which also discusses the functions of various democratic institutions, the reader tends naturally to look for something more, namely his opinions about human nature and the psychological underpinnings that ultimately determine men’s and women’s responsibilities in a democratic community. The clues offered by A Theory of Justice are disappointingly scarce, as they tend to blur the distinction between the descriptive and the normative aspects of the problem. Rawls’s analysis of such categories as moral sensitivity, or human motives, or social obligations do not take into account the natural limitations that typically accompany the demands formulated by the just state. Or, to put the same complaint differently, Rawls’s opinions about human nature sound unduly optimistic, if compared, for instance, with Kant’s moral theory to which he makes frequent references.
Go to article

Bibliography

Feinberg J. (1975), Rawls and Intuitionism, w: N. Daniels (red.), Reading Rawls: Critical Studies on Rawls’ „A Theory of Justice”, Oxford: Basil Blackwell.
Frankfurt H.G. (1997), Wolność woli i pojęcie osoby, przeł. J. Nowotniak, w: J. Hołówka (red.), Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna, Warszawa: Wydawnictwo Spacja – Fundacja Aletheia.
Hobbes Th. (2005), Lewiatan, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Kant I. (2005a), Antropologia w ujęciu pragmatycznym, przeł. E. Drzazgowska, P. Sosnowska, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Kant I. (2005b), Metafizyka moralności, przeł. E. Nowak, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
MacIntyre A. (2007), Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?, red. A. Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Nagel Th. (1975), Rawls on Justice, w: N. Daniels (red.), Reading Rawls: Critical Studies on Rawls’ „A Theory of Justice”, Oxford: Basil Blackwell.
Rawls J. (1988), The Priority of Right and Ideas of the Good, „Philosophy & Public Affairs” 17 (4).
Rawls J. (1994), Teoria sprawiedliwości, przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rawls J. (2010), Wykłady z historii filozofii polityki, przeł. S. Szymański, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Rousseau J.J. (1966), Umowa społeczna, przeł. A. Peretiatkowicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Go to article

Authors and Affiliations

Joanna Górnicka-Kalinowska
1
ORCID: ORCID

  1. prof. em., Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00‑927 Warszawa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The purpose of this paper is to introduce the concept of cognitive confinement. This aim is realized stepwise. First, the notion of cognitive niche is discussed. A cognitive niche is the sum of information and cognitive skills attributed to a specific subject (or species); these resources determine the subject’s cognitive ability – beginning with her perceptual apparatus, and extending (in the case of humans) intellectual capacities such as conceptualization and thinking. The paper examines two social phenomena that justify speaking of the cognitive niche and its alterations – the phenomena referred to as filter bubble and cognitive island. The second part of the paper introduces and discusses the notion of cognitive confinement. The latter refers to a pathological form of cognitive niche; it is a cognitive niche that impoverishes or distorts the epistemic interests of its inhabitant, so to speak, by actively blocking his/her access to some sources of information, problems and solutions. Finally, all of the issues mentioned can be viewed in the light of the problem of rationality (as it was understood by Kazimierz Ajdukiewicz). At the end of the day, it is the alleged irrationality of beliefs that gives rise to the filter bubbles and sparks lively debates in the social and political sciences these days.
Go to article

Bibliography

1. Ajdukiewicz K. (1934), Das Weltbild und die Begriffsapparatur, „Erkenntnis” IV, s. 259–287.
2. Ajdukiewicz K. (1949), Zagadnienia i kierunki filozofii, Warszawa: Czytelnik.
3. Alston W. (1989), Epistemic Justification, Ithaca: Cornell University Press. 4. Arfini S., Bertolotti T., Magnani L. (2017), Online communities as virtual cognitive niches, „Synthese”, DOI: 10.1007/s11229‑017‑1482‑0.
5. Barnett R. (1997), Higher education: A critical business, Buckingham, UK: Open University Press.
6. Bertolotti T., Magnani L. (2017), Theoretical considerations on cognitive niche construction, „Synthese”, s. 4757–4779.
7. Bhopal K. (2018), White privilege: The myth of a post‑racial society, Bristol: Policy Press.
8. Chemero A. (2009), Radical embodied cognitive science, Cambridge, MA: MIT Press.
9. Clark A. (2005), Word, niche and super‑niche: How language makes minds matter more, „Theoria” 54, s. 255–268.
10. Clark A. (2006), Language, embodiment, and the cognitive niche, „Trends in Cognitive Science” 10 (8), s. 370–374.
11. Dretske F. (2004), Naturalizowanie umysłu, przeł. B. Świątczak, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
12. Elton Ch.S. (1927), Animal ecology, New York: Macmillan.
13. Flaxman S., Goel S., Rao J.M. (2016), Filter Bubbles, Echo Chambers, and Online News Consumption, „Public Opinion Quarterly” 80, s. 298–320.
14. Floridi L. (2006), The logic of being informed, „Logique et Analyse” 49 (196), s. 433–460.
15. Gibson J.J. (1979), The ecological approach to visual perception, Boston: Houghton Mifflin.
16. Gigerenzer G. (2010), Rationality for Mortals: How People Cope with Uncertainty, Oxford: Oxford University Press.
17. Godfrey‑Smith P. (2016), Individuality, subjectivity, and minimal cognition, „Biology & Philosophy” 31, s. 775–796.
18. Goldman A. (1979), What is Justified Belief, w: G. Pappas (red.), Justification and Knowledge, Dordrecht: D. Reidel.
19. Habgood‑Coote J. (2019), Stop Talking about Fake News, „Inquiry” 62 (9–10), s. 1033–1065.
20. Harding A., Blokland T. (2014), Urban Theory: A critical introduction to power, cities and urbanism in the 21st century, Los Angeles: SAGE.
21. Horkheimer M., Adorno T. (2010), Dialektyka oświecenia, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
22. Hutchinson G.E. (1957), Concluding remarks, „Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology” 22, s. 415–427.
23. Hutto D., Myin E. (2013), Radicalizing enactivism: Basic minds without content, Cambridge, MA: MIT Press.
24. Korzeniewski B. (1998), Trzy ewolucje. Ewolucja wszechświata, ewolucja życia, ewolucja świadomości, Kraków: Korona.
25. Laland K.N., Odling‑Smee J., Feldman M.W. (1999), Evolutionary consequences of niche construction and their implications for ecology, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 96, s. 10242–10247.
26. Laland K.N., Odling‑Smee F.J., Feldman M.W. (2000), Niche construction, biological evolution and cultural change, „Behavioral and Brain Sciences” 23 (1), s. 131–175.
27. Laland K.N., Sterelny K. (2006), Seven reasons (not) to neglect niche construction, „Evolution” 60, s. 1751–1762.
28. Lavelle D. (2018), From ‘Slimeball Comey’ to ‘Crooked Hillary’, why Trump loves to brand his enemies, „The Guardian”, 27.04.2018, https://www.theguardian.com/ us‑news/shortcuts/2018/apr/17/presidents‑nicknames‑slimeball‑comey‑former‑fbi- ‑director
29. Lewontin R. (2000), The triple helix: Gene, organism, and environment, Cambridge, MA: Harvard University Press.
30. Livini E. (2017), A Stanford psychologist says internet culture isn’t as toxic as it feels, „Quartz”, https://qz.com/1055662/a‑stanford‑psychologist‑says‑internet‑culture- ‑isnt‑as‑toxic‑as‑it‑feels/ [02.08.2018].
31. Matz S.C., Kosinski M., Nave G., Stillwell D.J. (2017), Psychological targeting as an effective approach to digital mass persuasion, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, DOI: 10.1073/pnas.1710966114.
32. Millgram E. (2015), The Great Endarkenment: Philosophy for an Age of Hyperspecialization, Oxford: Oxford University Press.
33. Moreno A., Umerez J., Ibañez J. (1997), Cognition and life: The autonomy of cognition, „Brain and Cognition” 34, s. 107–129.
34. Moulin L., Flacher D., Harari‑Kermadec H. (2016), Tuition fees and social segregation: Lessons from a natural experiment at the University of Paris 9‑Dauphine, „Applied Economics” 48 (40), s. 3861–3876, DOI: 10.1080/ 00036846.2016.1148253.
35. Mueller R.S. III (2019), Report on the Investigation into Russian Interference in the 2016 Presidential Election, vol. I, Washington D.C.: US Department of Justice, https://www.justice.gov/storage/report.pdf [17.09.2019].
36. Mukerji N. (2018), What is Fake News?, „Ergo” 5, s. 923–946.
37. Nagel T. (1997), Widok znikąd, przeł. C. Cieśliński, Warszawa: Fundacja Aletheia.
38. Odling‑Smee F.J., Laland K.N., Feldman M.W. (2003), Niche construction: The neglected process in evolution, Princeton, NJ: Princeton University Press.
39. Pariser E. (2011), The filter bubble: What the Internet is hiding from you, London: Penguin.
40. Peacocke C. (2003), The realm of reason, Oxford: Oxford University Press.
41. Piłat R. (2007), O istocie pojęć, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
42. Pinker S. (2003), Language as an adaptation to the cognitive niche, w: M.H. Christiansen, S. Kirby (red.), Language evolution, Oxford: Oxford University Press, s. 16–37.
43. Pinker S. (2010), The cognitive niche: Coevolution of intelligence, sociality, and language, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 17 (Suppl. 2), s. 8993–8999.
44. Rowlands M. (1999), The body in mind: Understanding cognitive processes, Cambridge: Cambridge University Press.
45. Searle J.R. (2001), Rationality in action, Cambridge, MA: MIT Press.
46. Smith B. (1996), Mereotopology: A theory of parts and boundaries, „Data & Knowledge Engineering” 20, s. 287–303.
47. Smith B., Brogaard B. (2002), Quantum mereotopology, „Annals of Mathematics and Artificial Intelligence” 36, s. 153–175.
48. Smith B., Varzi A. (1999), The Niche, „Noûs” 33 (2), s. 214–238.
49. Stoffregen T.A. (2003), Affordances are properties of the animal‑environment system, „Ecological Psychology” 15, s. 115–134.
50. Szahaj A. (2008), Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
51. Tate S.A., Page D. (2018), Whiteliness and institutional racism: Hiding behind (un)conscious bias, „Ethics and Education” 13 (1), s. 141–155.
52. Thi Nguyen C. (2018), Cognitive islands and runaway echo chambers: Problems for epistemic dependence on experts, „Synthese” 197, s. 2803–2821, DOI: 10.1007/ s11229‑018‑1692‑0.
53. Thompson E. (2007), Mind in life: Biology, phenomenology, and the sciences of mind, Cambridge, MA: Harvard University Press.
54. Tooby J., DeVore I. (1987), The reconstruction of hominid behavioral evolution through strategic modeling, w: W.G. Kinzey (red.), Primate models of hominid behavior, Albany: Suny Press, s. 183–237.
Trilling D., Van Klingeren M., Tsfati Y. (2017), Selective exposure, political polarization, and possible mediators: Evidence from the Netherlands, „International Journal of Public Opinion Research” 29 (2), s. 189–213, DOI: 10.1093/ijpor/edw003.
55. Van Duijn M., Keijzer F., Franken D. (2006), Principles of minimal cognition: Casting cognition as sensorimotor coordination, „Adaptive Behavior” 14, s. 157–170.
56. Varela F., Thompson E., Rosch E. (1991), The embodied mind: Cognitive science and human experience, Cambridge MA: MIT Press.
57. Varzi A. (2007), Spatial reasoning and ontology: Parts, wholes, and locations, w: M. Aiello, I. Pratt‑Hartmann, J. van Benthem (red.), Handbook of spatial logics, Berlin: Springer, s. 945–1038.
58. Vīķe‑Freiberga V., Däubler‑Gmelin H., Hammersley B., Pessoa Maduro L.M.P. (2013), A free and pluralistic media to sustain European democracy, http://ec. europa.eu/digital‑agenda/sites/digital‑agenda/files/HLG%20Final%20Report.pdf
59. Werner K. (2017), Zarys internalizmu ekologicznego w filozofii umysłu, „Filozofia Nauki” 25 (1), s. 5–30.
60. Werner K. (2018), Enactivism and Construction of the Cognitive Niche, „Synthese”, DOI: 10.1007/s11229‑018‑1756‑1.
61. Werner K. (2019a), Philosophy in Poland: Varieties of Anti‑Irrationalism. A Commitment to Reason without the Worship of Reason, „Philosophia”, DOI: 10.1007/ s11406‑019‑00074‑8.
62. Werner K. (2019b), Cognitive confinement: Theoretical considerations on the construction of a cognitive niche, and on how it can go wrong, „Synthese”, DOI: 10.1007/s11229‑019‑02464‑7.
63. Werner K. (2020), Cognitive Confinement, Embodied Sense‑making, and the (De) Colonization of Knowledge, „Philosophical Papers”, DOI: 10.1080/ 05568641.2020.1779603.
64. Williamson T. (1990), Identity and Discrimination, Cambridge, MA: Blackwell.
65. Zuiderveen Borgesius F., Trilling D., Möller J., Bodó B., de Vreese C., Helberger N. (2016), Should we worry about filter bubbles?, „Internet Policy Review” 5 (1), DOI: 10.14763/2016.1.401.


Go to article

Authors and Affiliations

Konrad Werner
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Szkoła Lwowsko-Warszawska została założona w 1895 roku przez Kazimierza Twardowskiego we Lwowie. Dla Twardowskiego i jego uczniów racjonalizm, jasność i precyzja języka oraz stosowanie logiki w filozofii były metodologicznymi fundamentami Szkoły. W pierwszej części tekstu autor rozważa charakter i wartość metafilozoficzngo programu przyjmowanego w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. W drugiej partii przedstawia się filozofię Henryka Elzenberga (1887–1967), jednego z najoryginalniejszych filozofów polskich XX wieku. W sferze jego zainteresowań znajdowały się: aksjologia ogólna, etyka, estetyka i historia filozofii. Część końcowa ma charakter porównawczy, gdzie omawiam stosunki między metafilozofią Szkoły Lwowsko-Warszawskiej a ideami metafilozoficznymi Elzenberga.
Go to article

Authors and Affiliations

Ryszard Kleszcz
ORCID: ORCID
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Stanisław Kamiński (1919–1986) był filozofem, filozofem nauki i historykiem nauki. Całe jego życie zawodowe od 1949 roku związane było z Wydziałem Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Do głównych dziedzin zainteresowań Kamińskiego należały ogólna i szczegółowa metodologia nauk, metodologia filozofii, historia nauki i logiki oraz semiotyka m. in. średniowieczna. Podkreślając specyfikę klasycznego sposobu uprawiania filozofii jako poznania autonomicznego w stosunku do nauk empirycznych i teologii, pewnego i najogólniejszego, badał zastosowania logiki do filozofii oraz podał metodologiczną charakterystykę niektórych dyscyplin filozoficznych (metafizyki ogólnej, antropologii filozoficznej, etyki, filozofii religii, filozofii dziejów). Charakterystyczny dla podejścia Kamińskiego był osobliwy historyzm (indukcja doksograficzna), polegający na nawiązywaniu do dziedzictwa przeszłości, by szukać w nim inspiracji i kontekstu rozumienia dla własnych problemów. Nawiązywał bezpośrednio do dwu głównie tradycji filozoficznych: klasycznej (arystotelesowsko-tomistycznej) oraz analitycznej, zarówno w wydaniu scholastyki, jak i szkoły lwowsko-warszawskiej. Pierwszej – realistycznej teorii bytu i poznania, ale także historii filozofii – zawdzięczał swe filozoficzne i historyczne, drugiej – logiczne i metodologiczne zainteresowania nauką. Przyjmował, że jednym z głównych zadań refleksji metodologicznej jest badanie (na ogół niejawnych) założeń filozoficznych i metodologicznych, na których opiera się metoda naukowa, oraz krytyka prób skrajnie ideologicznego wykorzystywania nauki do celów nienaukowych. Był przekonany o potrzebie i zasadności uprawiania różnych typów badań nad nauką. Sprzyja to rozumieniu znaczenia i miejsca nauki w kulturze, teoretycznemu wyjaśnieniu natury i podstaw wiedzy naukowej, poznawczych roszczeń nauki, pokazaniu integrującej roli refleksji metodologicznej dla unifikacji specjalistycznych dyscyplin i współpracy między naukowcami, jak również podkreśleniu praktycznej ważności świadomości metodologicznej dla poszczególnych nauk a także filozofii, dla której jest ona przeważnie jedynym narzędziem samokontroli. Podkreślał, że badanie natury nauki winno uwzględnić wszystkie jej aspekty: logiczno- metodologiczny, humanistyczny i filozoficzny. Główna jednak rola przypada podejściu filozoficznemu (epistemologicznemu). Kamiński odróżniał trzy podstawowe typy nauk o nauce: humanistyczne (historia, socjologia, psychologia, ekonomia i polityka nauki), filozoficzne (ontologia, epistemologia, wąsko pojęta filozofia nauki i filozofia kultury) oraz formalne (logika języka naukowego, logika formalna, teoria rozumowań stosowanych w nauce oraz metodologia nauki). Kamiński interesował się głównie naturą nauki (obejmującą przedmiot, cele, metodę, strukturę i genezę), tj. tym, co w dziejach nauki niezmienne. Pojmował naukę jako epistéme (średniowieczną scientiae) oraz utożsamiał racjonalność wiedzy naukowej z jej metodycznością i szeroko pojmowaną logicznością. Mimo dostrzegania wielu ograniczeń wiedzy racjonalnej, nauka pozostawała dla niego wzorem poznania racjonalnego. Był przekonany, iż celem szeroko pojętego poznania naukowego jest wiedza prawdziwa, a w filozofii — nadto konieczna. Uważał, że „cała logika współczesna stanowi dyscyplinę filozoficzną w szerokim tego ostatniego słowa znaczeniu” i to „ze względu na swój ogólny i spekulatywny (a wedle niektórych również apodyktyczny) charakter oraz stosunkowo maksymalne wykorzystanie jej rezultatów”.
Go to article

Authors and Affiliations

Andrzej Bronk
Monika Walczak
ORCID: ORCID

This page uses 'cookies'. Learn more