Abstract
W artykule skupiliśmy się na analizie opinii i postaw wobec możliwości członkostwa cudzoziemca w społeczeństwie polskim traktowanym jako polska wspólnota narodowa. Opierając się na wynikach sondażu „Polacy i inni po 30 latach” z 2018 roku oraz porównań z wynikami identycznych badań z lat 1988 i 1998 analizujemy odmiany polskiej tożsamości narodowej oraz to, w jaki sposób przekładają się one na warunki uznania cudzoziemca za Polkę/Polaka. W artykule zwracamy uwagę po pierwsze na to, że warunki przynależności cudzoziemca do tej wspólnoty są odmiennie postrzegane przez badanych niż te, które są kierowane wobec Polaków. Po drugie, opinie badanych o sposobach wejścia cudzoziemca do polskiego społeczeństwa charakteryzują się różnymi koncepcjami ich przynależności i formułowanymi wobec nich oczekiwaniami, począwszy od obywatelskiej, a skończywszy na etnicznej. Po trzecie, podkreślamy podstawowe znaczenie kryteriów społeczno-kulturowych dla akceptacji cudzoziemca w polskim społeczeństwie, które dotyczą jego zgodnego funkcjonowania w naszym kraju.
Go to article
Bibliography
1. Adamski, Krzysztof J. 2020. Adaptacja i postrzeganie imigrantów w państwach europejskich. Studium porównawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
2. Anderson, Benedict. 1997. Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Przekład Stefan Amsterdamski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
3. Ariely, Gal. 2019. The nexus between globalization and ethnic identity: A view from below. Ethnicities, 19, 5: 763–783. DOI: 10.1177/1468796819834951.
4. Balogun, Bolaji. 2020. Race and racism in Poland: Theorising and contextualising “Polish-centrism”. The Sociological Review, 68, 6: 1196–1211. DOI:10.1177/0038026120928883.
5. Bauböck, Rainer. 2020. The Democratic Case for Immigration. Politische Vierteljahresschrift, 61: 357–375. DOI: 10.1007/s11615-020-00229-3.
6. Bieber, Florian. 2018. Is Nationalism on the Rise? Assessing Global Trends. Ethnopolitics, 5, 17: 519–54. DOI: 10.1080/17449057.2018.1532633.
7. Błuszkowski, Jan. 2005. Stereotypy a tożsamość narodowa. Warszawa: Wydawnictwo ELIPSA.
8. Bokszański, Zbigniew. 2005. Tożsamości zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
9. Bonikowski, Bart, Paul DiMaggio. 2016. Varieties of American Popular Nationalism. American Sociological Review, 81, 5: 949–980. DOI: 10.1177/0003122416663683.
10. Brubaker, Rogers. 1999. The Manichean Myth. Rethinking the distinction between “Civic” and “Ethnic” nationalism. In: H. Kriesi, K. Armingeon, H. Slegrist, A. Wimmer, eds. Nation and National Identity: The European Experience in Perspective. Zurich: Ruegger, 55–71.
11. Butkus, Mindaugas, Alma Maciulyte-Sniukiene, Kristina Matuzeviciute, Vida Davidaviciene. 2018. Society’s attitudes towards impact of immigration: case of EU countries. Marketing and Management of Innovations, 1: 338–352. DOI: 10.21272/ mmi.2018.1–26.
12. Czekaj, Krzysztof. 2007. Socjologia Szkoły Chicagowskiej i jej recepcja w Polsce. Katowice: Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa.
13. Davidov, Eldad, Moshe Semyonov. 2017. Attitudes toward immigrants in European societies. International Journal of Comparative Sociology, 5: 359–366. DOI: 10.1177/0020715217732183.
14. Eriksen, Thomas H. 2013. Etniczność i nacjonalizm. Ujęcie antropologiczne. Przekład Barbara Gutowska-Nowak. Kraków: Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
15. Frankfort-Nachmias, Chava, David Nachmias. 2001. Metody badawcze w naukach społecznych. Przekład Elżbieta Hornowska. Poznań: Zysk i Sk-a Wydawnictwo.
16. Galent, Marcin, Paweł Kubicki. 2012. New Urban Middle Class and National Identity in Poland. Polish Sociological Review, 179, 3: 385–400.
17. Gorodzeisky, Anastasia, Moshe Semyonov. 2019. Unwelcome Immigrants: Sources of Opposition to Different Immigrant Groups Among Europeans. Frontiers in Sociology, 4: 1–10. DOI: 10.3389/fsoc.2019.00024.
18. Górniak, Jarosław. 1998. Analiza czynnikowa i analiza głównych składowych. ASK: Research and Methods, 7: 83–102.
19. Grodecki, Mateusz. 2021. Odmiany polskiej tożsamości narodowej i ich konsekwencje dla postaw wobec mniejszości. Studia Socjologiczne, 243, 4: 33–58. DOI: 10.24425/sts.2021.139721.
20. Grzymała-Kazłowska, Aleksandra. 2021. Attitudes to the New Ethnic Diversity in Po- land: Understanding Contradictions and Variations in a Context of Uncertainty and Insecurity. Polish Sociological Review, 214, 2: 241–260. DOI:10.26412/psr214.06.
21. Grzymała-Kazłowska, Aleksandra, Patrycja Ziółkowska. 2021. Postawy wobec inności w świtele koncepcji (super)różnorodności. W: M. Marody, red. Wartości w działaniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 131–160.
22. GUS. 2020. Populacja cudzoziemców w Polsce w czasie COVID-19. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
23. Jaskułowski, Krzysztof. 2021. The Politics of a National Identity Survey: Polishness, Whiteness, and Racial Exclusion. Nationalities Papers, 49, 6: 1082–1095. DOI: 10.1017/nps.2020.68.
24. Kwiatkowski, Piotr T. 2018. Odzyskanie niepodległości w polskiej pamięci zbiorowej. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
25. Larin, Stephen J. 2010. Conceptual Debates in Ethnicity, Nationalism, and Migration. In: R. Denemark, ed. T he International Studies Encyclopedia. Oxford: Wiley-Blackwell, 438–457. DOI: 10.1093/acrefore/9780190846626.013.128.
26. Lindstam, Emmy, Matthias Mader, Harald Schoen. 2021. Conceptions of National Identity and Ambivalence towards Immigration. British Journal of Political Science, 51, 1: 93–114. DOI:10.1017/S0007123418000522.
27. Modood, Tariq. 2014. Multikulturalizm. Przekład Izabela Kołbon. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
28. Nowicka, Ewa. 1990. Narodowe samookreślenie Polaków. W: E. Nowicka, red. Swoi i obcy. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, 55–107.
29. Nowicka, Ewa, Sławomir Łodziński. 2001. U progu otwartego świata. Poczucie polskości i nastawienia Polaków wobec cudzoziemców w latach 1988-1998. Kraków: Nomos.
30. Nowicka, Ewa. 2011. Badanie rasizmu: problemy metodologiczne. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 4: 121-144.
31. Nowicka, Ewa, Sławomir Łodziński. 2021. Długie trwanie narodu. Społeczne wymiary polskości (1988-2021). Warszawa: Collegium Civitas.
32. Okólski, Marek. 2021. Przejście migracyjne w Polsce. Studia Śląskie, 88-89: 239–257.
33. Ossowski, Stanisław. 1966. Więź społeczna i dziedzictwo krwi. W: idem, Dzieła, t. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
34. Pędziwiatr, Konrad. 2022. Wielokulturowa Polska przyszłości. Konrad Pędziwiatr w rozmowie z Małgorzatą Nocuń. Znak, luty, 39–46.
35. Pennix, Rinus. 2016. Paradoks migracyjny Unii Europejskiej: więcej mobilności, mniej imigrantów? W: A. Górny, P. Kaczmarczyk, M. Lesińska, red. Transformacje: Przewodnik po zmianach społeczno-ekonomicznych w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 22–34.
36. Pierzchała, Marcin. 2011. Społeczne kryteria polskości w opinii Polaków w latach 1988–2008 a problem włączania obcokrajowców do uczestnictwa w polskiej wspólnocie narodowej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 38: 149–167. 37. Porter-Szűcs, Brian. 2021. Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii. Przekład Anna Dzierzgowska, Jan Dzierzgowski. Warszawa: Wydawnictwo Filtry.
38. Pszczółkowska, Dominika. 2022. Polska stała się krajem imigracji w niecałe 10 lat – tylko częściowo przez Putina, https://oko.press/polska-stala-sie-krajem-imigracji-w-niecale-10-lat-tylko-czesciowo-przez-putina [dostęp: 17.10.2022].
39. Radkiewicz, Piotr. 2019. Patriotyzm, etnocentryzm, nacjonalizm. Perspektywa makropsychologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
40. Roshwald, Aviel. 2016. Civic and Ethnic Nationalism. In: J. Stone, R. M. Dennis, P. S. Rizova, A. D. Smith, X. Hou, eds. T he Wiley Blackwell Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Nationalism. John Wiley & Sons. DOI: 10.1002/9781118663202.wberen436. 41. Salamońska, Justyna. 2016. Friend or Foe? Attitudes Towards Immigration from Other European Union Countries. SocietàMutamentoPolitica, 13, 7: 237–253. DOI: 10.13128/SMP-18283.
42. Silverman, David. 2009. Prowadzenie badań jakościowych. Przekład Joanna Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
43. Simonsen, Kristina B. 2016. How the host nation’s boundary drawing affects immigrants’ belonging. Journal of Ethnic and Migration Studies, 7, 42: 153–176. DOI: 10.1080/1369183X.2016.1138854.
44. Simonsen, Kristina B. 2019. Us” or “Them”? How Policies, Public Opinion, and Political Rhetoric Affect Immigrants’ Sense of Belonging, Migration Information Source, April 18 [https://www.migrationpolicy.org/article/policies-public-opinion-rhetoric-immigrants-sense-belonging – dostęp 7.01.2023].
45. Simonsen, Kristina B., Bonikowski Bart. 2020. Is Civic Nationalism Necessarily Inclusive? Conceptions of Nationhood and Anti-Muslim Bart Attitudes in Europe. European Journal of Political Research, 59, 1: 114–136. DOI: 10.1111/1475-6765.12337.
46. Smith, Anthony D. 2009. Etniczne źródła narodów. Przekład Małgorzata Głowacka-Grajper. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
47. Switat, Mustafa. 2018. Rasizm i mechanizmy mu pokrewne w kontekście badań nad diasporą arabską w Polsce. Studia Migracyjne. Przegląd Polonijny, 167, 1: 189– 218. DOI: 10.4467/25444972SMPP.18.009.8918.
48. Ścigaj, Piotr 2012. Tożsamość narodowa. Zarys problematyki. Kraków: Księgarnia Akademicka.
49. Tabachnik, Maxim. 2019. Untangling liberal democracy from territoriality: from ethnic/civic to ethnic/territorial nationalism. Nations and Nationalism, 25, 1: 191– 207.DOI: 10.1111/nana.12428.
50. Thérová, Lenka. 2022. Anti-Immigration Attitudes in Contemporary Polish Society: A Story of Double Standards? Nationalities Papers, 1–16. DOI: 10.1017/nps.2022.71.
51. Triandafyllidou, Anna. 2022. Contextualising Nationalism. Ethnicities, 22, 4: 573– 588. doi: 10.1177/14687968221085260.
52. Wark, Colin, John F. Galliher. 2007. Emory Bogardus and the Origins of the Social Distance Scale. The American Sociologist, 38, 4: 383–395. DOI: 10.1007/s12108-007-9023-9.
53. Wysocki, Artur. 2019. „Wojna polsko-polska”. Między polityzacją tożsamości zbiorowych Polaków a realnym konfliktem społecznym. W: J. Kurczewska, Z. Mach, współpraca M. Ślarzyński red. Kultury narodowe i lokalne a polityka. Powiązania w różnych kontekstach. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 129–151.
54. Vertovec, Steven. 2021. The social organization of difference. Ethnic and Racial Studies, 44, 8: 1273–1295. DOI: 10.1080/01419870.2021.1884733.
55. Zarycki, Tomasz, Rafał Smoczyński, Tomasz Warczok. 2022. Cultural citizenship without state: historical roots of the modern polish citizenship model. Theory and Society, 51, 4: 269–301. DOI: 10.1007/s11186-021-09465-x.
Go to article
en
pl
