In this article, I compare two positions – emergentism and panpsychism, in relation to the problem of the nature of consciousness. I analyze arguments offered in support of both positions and undertake to question them. I focus on panpsychism as the less known and more controversial position. Panpsychism and emergentism are considered “metaphysical hypotheses”. Finally I propose emergentism as a preferable position in view of the fact that it is impossible to defend panpsychism as a coherent position, compatible with science.

Artykuł jest komentarzem do artykułu prof. Roberta Poczobuta Panpsychizm a teoria emergencji: Leibniz vs Popper („Przegląd Filozoficzny” 2017, nr 4). Celem mojej pracy jest zasugerowanie, że wbrew temu, co twierdzi autor tekstu, panpsychizm jest poglądem, na rzecz którego można racjonalnie argumentować i za którym przemawiają istotne względy. W pierwszej części staram się wskazać, że wykorzystany przez Poczobuta argument z aprioryczności panpsychizmu nie jest w stanie oddalić współczesnych odmian tego stanowiska, które nawiązują do radykalnego empiryzmu. W drugiej części argumentuję, że emergentyzm napotyka istotne trudności z wyjaśnieniem świadomości. Twierdzę również, że – w przeciwieństwie do samej relacji emergencji – emergentyzm to pogląd metafizyczny, który nie jest ani weryfikowany, ani falsyfikowany przez nauki szczegółowe.