Search results

Filters

  • Journals
  • Keywords
  • Date

Search results

Number of results: 14
items per page: 25 50 75
Sort by:
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Co pragmatyzm ma do zaoferowania w obliczu „problemów współczesnego świata”? Pragmatyzm jest jedną z dominujących dziś ideologii humanistycznych. Mimo pozorów nowości, w istocie jest to – jak stwierdził James – jedynie nowa nazwa dla starych pomysłów. Omawiając główne założenia pragmatycznej ideologii odwołuję się do dwóch dziewiętnastowiecznych ruchów myślowych – pozytywizmu Comte’a i marksizmu. Moim zdaniem pragmatyzm, a raczej ideologia pragmatyczna, jest współczesnym wariantem tych eschatologicznych ruchów, a jako taki nie jest w stanie poradzić sobie z „problemami współczesnego świata”.

Go to article

Authors and Affiliations

Damian Leszczyński
ORCID: ORCID
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The leading purpose of this paper is to provide an answer to the question whether Karl Marx belongs to philosophy and history of philosophy, and whether placing him in these categories gives a fair picture of what he really intended to achieve. When analyzing Marx’s thought, one should remember that is his own eyes he was not a philosopher but a researcher who goes beyond the horizon of philosophy in order to undertake scientific and not ideological work aimed at organizing political battles of that time. Of course, what a particular thinker believes of himself cannot be an ultimate criterion for interpreting his/her academic output. The doubts are augmented when we consult Leszek Kołakowski’s Main Currents of Marxism – a book that is based on the assumption that “Karl Marx was a German philosopher”, and this starting point supports the critique of Marx’s thought. The problem arises from the fact that Leszek Kołakowski, who was a post-Marxist, despises science and philosophy, and sees myth as the basis of thought dynamics. Thus the question of the adequacy of his presentation of Marx aris es and strengthens the suspicion that Kołakowski did not present the real Marx’s philosophy but rather a myth of Marx’s theory centered on the idea of making people happy against their will and nature.

Go to article

Authors and Affiliations

Andrzej Ciążela
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł analizuje, często pomijany, ideologiczny wymiar klasy średniej. Jego celem jest zebranie rozproszonych spostrzeżeń na ten temat i wpisanie ich we współczesną dyskusję o kształcie, kondycji i znaczeniu klasy średniej. Tekst przedstawia obecną w polskiej socjologii w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku i po roku 2000 krytykę dominującego wówczas podejścia do analizy klasowej. Ukazuje klasę średnią jako postulat, typ idealny wzorowany na krajach rozwiniętych i część modernizacyjnego projektu czasów transformacji, a co za tym idzie obietnicę składaną zarówno państwom, jak i jednostkom. Wskazując na aktualność i ponadlokalny zasięg przytaczanej krytyki, autor dowodzi, że klasa średnia to część hegemonicznej, neoliberalnej ideologii. Tym samym definiuje klasę średnią jako przestrzeń intersubiektywności, społeczny konstrukt reprodukujący się w oparciu o własną wizję i centralną kategorię współczesnego systemu społeczno-ekonomicznego.
Go to article

Bibliography

1. Althusser, Louis. 1976. Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Wskazówki do badań. Przekład Andrzej Staroń. In: L. Althusser. Positions. Paris: Editions Sociales.
2. Atkinson, Anthony B., Andrea Brandolini. 2011. On the Identification of the “Middle Class”. Society for the Study of Economic Inequality. Working Paper Series. http://www.ecineq.org/milano/WP/ECINEQ2011-217.pdf. Dostęp 27.10.2020.
3. Banerjee, Abhijit V., Esther Duflo. 2008. What Is Middle Class about the Middle Classes around the World? Journal of Economic Perspectives, 22, 2: 3–28. DOI:10.1257/jep.22.2.3.
4. Barbehön, Marlon, Michael Haus. 2015. „Middle Class and Welfare State – Discursive Relations”. Critical Policy Studies, 9, 4: 473–84. DOI 10.1080/19460171. 2015.1009840.
5. Beck, Ulrich. 2002. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Przekład Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
6. Bell, Daniel. 1975. Nadejście społeczeństwa postindustrialnego. Próba prognozowania społecznego. Przekład zbiorowy. Warszawa: Instytut Badania Współczesnych Problemów Kapitalizmu.
7. Berger, Peter L., Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Przekład Józef Niżnik. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
8. Block, Fred, Margaret R. Somers. 2020. Karl Polanyi. Krytyka wolnorynkowego fundamentalizmu. Przekład Joanna Bednarek i Agnieszka Kowalczyk. Poznań: Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox.
9. Boltanski, Luc, Eve Chiapello. 2005. The New Spirit of Capitalism. Przekład Gregory Elliott. London: Verso.
10. Bourdieu, Pierre. 1996. Physical Space, Social Space and Habitus. Vilhelm Aubert Memorial Lecture. Oslo: University of Oslo, the Institute for Social Research.
11. Bourdieu, Pierre. 2006. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Przekład Piotr Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
12. Bourdieu, Pierre, Löic J.D. Wacquant. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przekład Anna Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
13. Burris, Val. 1986. The Discovery of the New Middle Class. Theory and Society, 15, 3: 317–49.
14. Cannon, Lynn Weber. 1980. On the absolute or relative basis of perception: The case for middle class identification. Social Indicators Research, 8, 3: 347–63. DOI: 10.1007/BF00292645.
15. CBOS. 2020. Klasa niższa, średnia i wyższa. Charakterystyka w oparciu o autoidentyfikacje Polaków. Komunikat z badań 61/2020. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_061_20. PDF. Dostęp 28.07.2021.
16. Clarke, John, Tony Jefferson, Brian Roberts. 2003. Subcultures, Cultures and Class: a Theoretical Overview. In: T. Jefferson i S. Hall, eds. Resistance Through Rituals. Youth Subcultures in Post-War Britain. London: Taylor & Francis, 9–74.
17. Crăciun, Magdalena, Ștefan Lipan. 2020. Introduction: The Middle Class in Post-socialist Europe: Ethnographies of Its “Good Life”. East European Politics and Societies, 34, 2: 423–40. DOI: 10.1177/0888325420902509.
18. De Angelis, Massimo. 2010. The Production of Commons and the “Explosion” of the Middle Class. Antipode, 42, 4: 954–77. DOI: 10.1111/j.1467-8330.2010.00783.x.
19. Domański, Henryk. 1994. Społeczeństwa klasy średniej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
20. Domański, Henryk. 2002. Polska klasa średnia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
21. Domański, Henryk. 2016. Omniworyzm jedzenia i stratyfikacja społeczna. Studia Socjologiczne 2, 221: 123–143.
22. Domański, Henryk. 2021. Klasa średnia i problem merytokracji. wszystkoconajwazniejsze.pl, 16 lipca 2021. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/henryk-domanski-klasa-srednia-i-problem-merytokracji/. Dostęp 5.08.2021.
23. Donner, Henrike. 2017. The Anthropology of the Middle Class Across the Globe. Anthropology of This Century, 18 (1). http://aotcpress.com/articles/anthropology-middle-class-globe/. Dostęp 30.10.2020.
24. Drozdowski, Rafał. 1998. Kontrowersje wokół klasy średniej w Polsce lat dziewięćdziesiątych. Kultura i Społeczeństwo, 42, 1: 85–102.
25. Dunn, Elizabeth C. 2008. Prywatyzując Polskę. Przekład Przemysław Sadura. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej. 26. Eagleton, Terry. 1991. Ideology. An Introduction. London, New York: Verso.
27. Ehrenreich, Barbara, John Ehrenreich. 1977. The Professional Managerial Class. Radical America, 11, 2: 7–31.
28. Erikson, Robert, John H. Goldthorpe. 1992. The Constant Flux. A Study of Class Mobility in Industrial Societies. Oxford: Clarendon Press.
29. Fernandes, Leela. 2006. India’s New Middle Class. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
30. Fisher, Mark. 2009. Capitalist Realism: Is There No Alternative? Winchester, UK; Washington, D.C.: Zero Press.
31. Gdula, Maciej, Przemysław Sadura, red. 2012a. Style życia i porządek klasowy w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
32. Gdula, Maciej, Przemysław Sadura, red. 2012b. Style życia jako rywalizujące uniwersalności. W: M. Gdula, P. Sadura, red. Style życia i porządek klasowy w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 15–70.
33. Giza-Poleszczuk, Anna. 2012. Znaczenie i przyszłość klasy średniej. Res Publica Nowa, 208, 18: 21–22.
34. Gouldner, Alvin Ward. 1979. The future of intellectuals and the rise of the new class. New York: Seabury Press.
35. Harvey, David. 2008. Neoliberalizm. Historia katastrofy. Przekład Jerzy Paweł Listwan. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
36. Heiman, Rachel, Carla Freeman, Mark Liechty, eds. 2012. The Global Middle Classes: Theorizing through Ethnography. Santa Fe, NM: SAR Press.
37. Jacyno, Małgorzata. 1997. Iluzje codzienności. O teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
38. Jacyno, Małgorzata. 2004. Konsument jako romantyczny przedsiębiorca. Etos «nowej klasy średniej» w przekazie reklamowym w polskich mediach. W: H. Domański, A. Ostrowska, A. Rychard, red. Niepokoje polskie. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 347–60.
39. Jaeger, Mads Meier, Tally Katz-Gerro. 2008. The Rise of the Cultural Omnivore 1964-2004. The Danish National Center for Social Research. Working Paper. https://pure.vive.dk/ws/files/444063/WP_09_2008.pdf. Dostęp 9.10.2021.
40. Jameson, Frederic. 1994. The Seeds of Time. New York, Chichester, West Sussex: Columbia University Press.
41. Jameson, Fredric. 1979. Reification and Utopia in Mass Culture. Social Text, 1: 130–48. DOI: 10.2307/466409.
42. Kallis, Giorgos, Vasilis Kostakis, Steffen Lange, Barbara Muraca, Susan Paulson, Matthias Schmelzer. 2018. Research On Degrowth. Annual Review of Environment and Resources, 43, 1: 291–316. DOI: 10.1146/annurev-environ-102017-025941.
43. Karwacki, Arkadiusz, Tomasz Szlendak. 2020. Fulfilled promise or a tool of political rhetoric? Analysis of the consequences of the Polish “500+ Family” Program. Problemy Polityki Społecznej, 51: 75–98. DOI: 10.31971/pps/131160.
44. Kharas, Homi. 2017. The Unprecedented Expansion of the Global Middle Class: an Update. Global Economy and Development Program. Washington, DC: The Brookings Institution. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2017/02/global_20170228_global-middle-class.pdf. Dostęp 5.08.2021.
45. Kocejko, Bartosz. 2021. Nowy ład podatkowy “pogrzebie klasę średnią”? Uspokajamy: za wcześnie na taki nekrolog. Oko Press. 20 maja 2021. https://oko.press/nowy-lad-podatkowy-pogrzebie-klase-srednia-uspokajamy-za-wczesnie-na-takinekrolog/. Dostęp: 5.08.2021.
46. Kochhar, Rakesh. 2015. AGlobal Middle Class Is More Promise than Reality. Washington, DC: Pew Research Center. https://www.pewresearch.org/global/2015/07/08/a-global-middle-class-is-more-promise-than-reality/. Dostęp: 5.08.2021.
47. Kukołowicz, Paula. 2019. Klasa średnia w Polsce. Czy istnieje polski self-made man? Warszawa: Polski Instytut Ekonomiczny. https://pie.net.pl/wp-content/uplo-ads/2019/09/PIE-Raport_Klasa_srednia.pdf. Dostęp: 28.07.2021.
48. Laclau, Ernesto, Chantal Mouffe. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przekład Sławomir Królak. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
49. Lamont, Michèle. 1992. Money, Morals, and Manners : The Culture of the French and American Upper-Middle Class. Chicago: University of Chicago Press.
50. Liechty, Mark. 2003. Suitably Modern: Making Middle-Class Culture in a New Consumer Society. Princeton, Oxford: Princeton University Press.
51. Matthews, Peter, Annette Hastings. 2013. Middle-Class Political Activism and Middle-Class Advantage in Relation to Public Services: A Realist Synthesis of the Evidence Base. Social Policy & Administration, 47, 1: 72–92. DOI: 10.1111/j.1467-9515.2012.00866.x.
52. Mokrzycki, Edmund. 1994. Nowa klasa średnia? Studia Socjologiczne, 132, 1: 37–52.
53. Nissanov, Zoya. 2017. What Does the Middle Class Refer To? W: Z. Nissanov, Economic Growth and the Middle Class in an Economy in Transition. The Case of Russia. New York: Springer International Publishing.
54. Nunn, Alex, Daniela Tepe-Belfrage. 2017. Disciplinary Social Policy and the Failing Promise of the New Middle Classes: The Troubled Families Programme. Social Policy and Society, 16, 1: 119–29. DOI: 10.1017/S1474746416000452.
55. OECD. 2019. Under Pressure: The Squeezed Middle Class. Paris: OECD Publishing. DOI: 10.1787/689afed1-en.
56. Ost, David. 2010. Obrachunek z kategorią «klasy» w dyskursie politycznym postkomunistycznej polski. W: M. Czyżewski, S. Kowalski, T. Tobako, red. Retoryka i polityka. Dwudziestolecie polskiej transformacji. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 249–72.
57. Ost, David. 2015. Stuck in the Past and the Future: Class Analysis in Postcommunist Poland. East European Politics and Societies, 29, 3: 610–24. DOI: 10.1177/0888325415602058.
58. Pakulski, Jan, Malcolm Waters. 1996. The Death of Class. London, Thousand Oaks, CA: SAGE.
59. Piwowarski, Radosław. 2017. Czy polski system podatkowy jest progresywny? Analiza rozkładu obciążeń w zależności od formy zatrudnienia. Gospodarka w Praktyce i Teorii, 42, 1: 33–50. DOI: 10.18778/1429-3730.42.03.
60. Pluciński, Przemysław. 2010. Dyskurs klasowy polskiej socjologii potransformacyjnej: niedyskretny urok klasy średniej. W: P. Żuk, red. Podziały klasowe i nierówności społeczne. Refleksje socjologiczne po dwóch dekadach realnego kapitalizmu w Polsce. Warszawa: Oficyna Naukowa, 101–16.
61. Pressman, Steven. 2015. Defining and Measuring the Middle Class. Working Paper. Great Barrington, MA: American Institute for Economic Research. https://www.aier.org/wp-content/uploads/2016/10/WP007-Middle-Class.pdf. Dostęp 27.10.2020.
62. Sawulski, Jakub. 2019. Kogo obciążają podatki w Polsce? IBS Policy Paper 1/2019. Warszawa: Instytut Badań Strukturalnych. https://ibs.org.pl/app/uploads/2019/03/ IBS_Policy_Paper_01_2019.pdf. Dostęp 5.08.2021.
63. Sosnowska, Anna. 1997. Tu, tam – pomieszanie. Studia Socjologiczne, 147, 4: 61–85.
64. Sowa, Jan. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas.
65. Staniszkis, Jadwiga. 2001. Postkomunizm. Próba opisu. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
66. Suh, Doowon. 2002. Middle-Class Formation and Class Alliance. Social Science History, 26, 1: 105–37. DOI: 10.1017/S014555320001230X.
67. Szcześniak, Magda. 2016. Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, Instytut Kultury Polskiej UW.
68. Świrek, Krzysztof. 2018. Teorie ideologii na przecięciu marksizmu i psychoanalizy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
69. Tittenbrun, Jacek. 2016. Klasa średnia: mit czy byt? Studia Krytyczne/Critical Studies, 2: 62–85.
70. Vaughan-Whitehead, Daniel, Rosalia Vazquez-Alvarez, Nicolas Maître. 2016. Is the World of Work behind Middle-Class Erosion? In: D. Vaughan-Whitehead, ed. Europe’s Disappearing Middle Class? Cheltenham, UK, Northampton, MA, Geneva, Switzerland: Edward Elgar Publishing, International Labour Office, 1–61. https://ideas.repec.org/h/elg/eechap/17301_1.html. Dostęp 29.10.2020.
71. Wacquant, Loïc J.D. 2009. Punishing the Poor. Durham, NC: Duke University Press. DOI: 10.2307/j.ctv11smrv3.
72. Wacquant, Löic J.D. 1992. Making Class: The Middle Class(es) in Social Theory and Social Structure. In: S. McNall, R. Levine, R. Fantasia, eds. Bringing Class Back In. Boulder: Westview Press, 39–64.
73. Wiedmann, Thomas, Manfred Lenzen, Lorenz T. Keyßer, Julia K. Steinberger. 2020. Scientists’ warning on affluence. Nature Communications, 11, 1: 3–107. DOI: 10.1038/s41467-020-16941-y.
74. Wright, Erik Olin. 1996. The Continuing Relevance of Class Analysis — Comments. Theory and Society, 25, 5: 693–716. DOI: 10.1007/BF00188102.
75. Wright, Erik Olin. 2015. Understanding Class. London: Verso.
76. Wróblewski, Michał. 2016. Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antonia Gramsciego i jej współczesne kontynuacje. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
77. Zagórski, Zdzisław. 2002. Klasa średnia transformacji postkomunistycznej. Wybrane problemy. W: Z. Zagórski, red. Socjologiczne portrety grup społecznych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 61–88.
78. Zalewski, Dariusz. 2011. Klasa średnia a ukryte państwo opiekuńcze. Polityka Społeczna, 444, 3: 1–9.
79. Zhang, Li. 2010. In Search of Paradise. Ithaca, NY: Cornell University Press.


Go to article

Authors and Affiliations

Krzysztof Lepczyński
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Sukcesy gospodarki rynkowej przyczyniły się do ukształtowania rynkowej ideologii, według której zasady rynkowe są najlepszym sposobem regulowania tak gospodarki, jak innych dziedzin, takich jak edukacja, nauka, służba zdrowia itp. Ideologia ta opiera się na psychologicznym założeniu, że źródłem sukcesu wolnego rynku jest jego zdolność do mobilizowania ludzkiej motywacji i twórczych sił człowieka. Źródłem tej mobilizacji jest osobisty interes pobudzany przez rywalizację o kontrolę nad zasobami. Artykuł pokazuje, że aktywność kierowana wyłącznie przez własny interes może deformować działalność rynkową. Psychologowie dowodzą, że ludzie są zdolni do generowania motywów nastawionych na dobro własne, lecz również na dobro innych osób i na dobro społeczne w różnych jego formach. Te dwa rodzaje motywacji nieraz ze sobą konkurują, ale też mogą współdziałać. Uaktywnienie danej motywacji zależy od społecznych definicji znaczenia sytuacji, z którymi człowiek ma do czynienia. Ideologia rynkowa, stanowiąc jedno ze źródeł takich definicji, sprzyja dominacji własnego interesu jako podstawy rynkowej działalności.
Go to article

Bibliography

1. Balcerowicz, Leszek. 2012. Odkrywając wolność. Przeciw zniewoleniu umysłów. W: L. Balcerowicz, red. Odkrywając wolność. Przeciw zniewoleniu umysłów. Poznań: Wydawnictwo Zysk, 9–61.
2. Bateson, Daniel C. 2009. These things called empathy: eight related but distinct phenomena. In: J. Decety, W. Ickes, eds. The Social Neuroscience of Empathy. Cambridge: MIT Press, 3–15.
3. Baumeister, Roy F. 1987. How the self-became a problem: A psychological review of historical research. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 1: 163–176.
4. Baumeister, Roy. 1999 The nature and structure of the Self: An Overview. In: R. F. Baumeister, eds. The Self in Social Psychology. Philadelphia, PA: Psychology Press, 1–20.
5. Baumeister, Roy F., Mark R. Leary. 1995. The Need to Belong. Desire for Interperso nal attachments as fundamental human motivation. In: E. T. Higgins, A. W. Kruglanski, eds. Motivational science: Social and personality perspective. Philadelphia, PA: Psychology Press, 24–49.
6. Berkowitz, Leonard, Louise R. Daniels. 1964. Affecting the salience of the social responsibility norm: Effects of past help on the response to dependency relationships. Journal of Abnormal and Social Psychology, 68, 3: 275–281.
7. Blau, Peter M. 2006. Wymiana społeczna. W: A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, red. Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 82–92.
8. Chugh, Dolly, Max H. Bazerman, Mahzarin R. Banaji. 2005. Bounded ethicality as a psychological barrier to recognizing conflicts of interest. In: D.A. Moore., D. M. Cain., G. Loewenstein, M. H. Bazerman, eds. Conflict of interest: Challenges and solutions in business, law, medicine, and public policy. New York: Cambridge University Press, 74–95.
9. Crocker, Jennifer, Lora E. Park. 2003. Seeking self-esteem: Construction, maintenance, and protection of self-worth. In: M.R. Leary, J.P Tangney, eds. Handbook of self and identity. New York: Guilford Press, 291–313.
10. Derlega, Valerian, Janusz Grzelak, eds. 1982. Cooperation and helping behavior. New York: Academic Press.
11. Eisenberg, Nancy, Natalie D. Eggum, Laura Di Giunta. 2010. Empathy-related responding: Associations with Prosocial Behavior, Aggression, and Intergroup Relations. Soc Issues Policy Rev. 1, 4(1): 143–180. DOI: 10.1111/j.1751-2409.2010.01020.x.
12. Goffman, Erving. 2006. Pierwotne ramy interpretacji. W: A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, red. Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 336–348.
13. Golec de Zavala, Agnieszka. 2011. Collective Narcissism and Intergroup Hostility: The Dark Side of In-Group Love, 309–320. DOI: 10.1111/j.1751-9004.2011.00351.x.
14. Gollwitzer, Peter M., Robert A. Wicklund. 1985. The Pursuit of Self-Defining Goals. In: J. Kuhl, J. Beckmann, eds. Action control. From cognition to behawior. Heidelberg: Springer-Verlag, 61–85.
15. Greenwald, Anthony. 1980. The totalitarian ego: Fabrication and revision of personal history. American Psychologist, 35: 603–618.
16. Grzelak, Janusz. 2001. Ja, my, oni. Interes własny a procesy poznawcze i zachowanie ludzi w sytuacji konfliktu. W: M. Kofta, T. Szustrowa, red. Złudzenia, które pozwalają żyć. Warszawa: WN PWN.
17. Higgins, Edward T. 1999. Self-Discrepancy: A Theory relating self and affect. In: R. Baumeister, eds. The Self in social psychology. Philadelphia: Taylor & Francis, 150–175.
18. Hoffman, Martin. 2000. Empathy and moral development: Implications for caring and justice. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
19. Homans, George C. 2006. Podstawowe procesy społeczne. W: A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, red. Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 72–61.
20. Jarymowicz, Maria. 2001. Czy jesteśmy egoistami? W: M. Kofta, T. Szustrowa, red. Złudzenia, które pozwalają żyć. Warszawa: WN PWN.
21. Jarymowicz, Maria, Anna Szuster. 2021. Uprzedzenia, wrogość czy harmonia społeczna? Sopot: Smak Słowa.
22. Kolhatkar, Sheelah. 2018. The doomsday investor. The New Yorker, August 27: 44–55.
23. Kruglanski, Arie. 1996. Motivated social cognition. Principles of the interface. In: E.T Higgins, A.W. Kruglanski, eds. Social psychology: Handbook of basic principles. The Guilford Press, 493–520.
24. Kruglanski, Arie, J.Y Shah, Ayelet Fishbach, Ron Friedman, Woo Young Chun, David Sleeth-Keppler. 2002. A theory of goal systems. Advances in Experimental Social Psychology, 34: 331–378.
25. McClintock, Charles G., Eddy Van Avermeat. 1982. Social value and rules of fairness: A theoretical perspective. In: V.J. Derlega, J. Grzelak, eds. Cooperation and helping behavior. New York: Academic Press, 44–73.
26. McFarland, Sam, Justin Hacket, Katarzyna Hamer, Iva Katzarska-Miller, Anna Malsch, Gerhard Reese, Stephen Reysen. 2019. Global Human Identification and Citizenship: A Review of Psychological Studies. doi 10.1111/pops.12572,
27. McFarland, Sam, Matthew Webb, Derek Brown. 2012. All Humanity Is My Ingroup: A Measure and Studies of Identification With All Humanity. Journal of Personality and Social Psychology, 103, 5: 830–853.
28. Miller, Dale T. 1999. The norm of self-interest. American Psychologist, 54, 12: 1053–1060. DOI: 10.1037/0003-066X.54.12.1053.
29. Miller, Dale T., Rebecca K. Ratner. 1998. The disparity between the actual and assumed power of self-interest. Journal of Personality and Social Psychology, 74: 53–63.
30. Moscovici, Serge. 2001. Why a theory of social representation? In: K. Deaux, G. Philogene, eds. Representation of the social. Oxford UK: Blackwell.
31. Oliner, Samuel, Pearl Oliner. 1988. Altruistic personality. New York: J. Wiley.
32. Piliavin, Jane A., John F. Dovidio, Samuel L. Gaertner, Russell D. Clark. 1981. Emergency intervention. New York: Academic Press.
33. Pruitt, Dean, G. Jeffrey, Z. Rubin. 1986. Social conflict. New York: Random House.
34. Radkiewicz, Piotr, Krystyna Skarżyńska. 2021. Competetive Jungle Belief Who are the ‘social Darwinists’? On dispositional determinants of perceiving the social world as competitive jungle. PLoS ONE, August 11, DOI 10.1371/journal.pone.0254434.
35. Rand, Ayn. 1962. Introducing Objectivism by Ayn Rand. https://courses.aynrand.org/works/introducing-objectivism.
36. Reich, Robert. 2018. The common good. New York: Knopf.
37. Reicher, Steve D. 1996. The Battle of Westminster’ Developing the Social Identity Model. European Journal of Social Psychology, 26, 1: 115–134.
38. Reykowski, Janusz. 1986. Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość. Warszawa: PWN.
39. Reykowski, Janusz. 2002. O motywacyjnych regulatorach altruistycznego pomagania. Na przykładzie osób, które ratowały Żydów w okresie hitlerowskiej okupacji. W: I. Kurcz, D. Kądzielawa, red. Psychologia czynności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 65–84.
40. Reykowski, Janusz. 2019. Rozczarowanie demokracją. Perspektywa psychologiczna. Sopot: Smak słowa.
41. Ross, Lee, Richard E. Nisbett. 1991. The person and the situation. NY: McGraw Hill.
42. Sandel, Michael J. 2012. What isn’t for sale? The Atlantic, 4: 62–66.
43. Siem, Birte. 2022. The relationship between empathic concern and perceived personal costs for helping and how it is affected by similarity perceptions. The Journal of Social Psychology, 162, 1: 178–197.
44. Skarżyńska, Krystyna. 1985. Psychospołeczne aspekty decyzji alokacyjnych. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
45. Skarżyńska, Krystyna. 2020. My. Portret psychologiczno-społeczny Polaków z polityką w tle. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
46. Snyder, Mark, Steven W. Gangestad. 2000. Self-monitoring: Appraisal and reappraisal. Psychological Bulletin, 126, 4: 530–555.
47. Stiglitz, Joseph. E. 2010. Free fall. New York: Norton.
48. Szuster, Anna. 2005. W poszukiwaniu źródeł i uwarunkowań ludzkiego altruizmu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
49. Tajfel, Henri, Michael C. Billig, Robert P. Bundy, Claude Flament. 1971. Social categorization and intergroup behaviour. European Journal of Social Psychology, 1: 149–178.
50. Tesser, Abraham. 2003. Self-evaluation. In: M.R. Leary, J.P Tangney, eds. Handbook of self and identity. New York: Guilford Press, 275–290.
51. Tetlock, Philip E. 1986. A value pluralism model of ideological reasoning. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 4: 819–827.
52. Tetlock, Philip E. 2003.Thinking the unthinkable: sacred values and taboo cognitions. Trends in Cognitive Sciences, 7, 7: 320–324.
53. Tetlock, Philip E., O. V. Kristel, S. B. Elson, M. C. Green, J. S. Lerner. 2000. The psychology of the unthinkable: Taboo trade-offs, forbidden base rates, and heretical counterfactuals. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 5: 853– 870. DOI: 10.1037/0022-3514.78.5.853.
54. Wagner, Ulrich, Robert A. Wicklund, Sigrid Shaigan. 1990. Open Devaluation and Rejection of a Fellow Student: The Impact of Threat To a Self-Definition. Basic and Applied Social Psychology, 77, 1: 61–76.
55. Wicklund, Robert A., Peter M. Gollwitzer.1982. Symbolic self – completion. Hillsdale, NJ.: Erlebaum.
56. Wojciszke, Bogdan, Aleksandra Cisłak. 2006. Self interest in social and political perception. In: A. Golec de Zavala, K. Skarżyńska, eds. Understanding social change. Political psychology in Poland. New York: Nova Science.
57. Ziółkowski, Marek. 2015. Teoria socjologiczna a transformacja społeczeństwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.


Go to article

Authors and Affiliations

Janusz Reykowski
1
ORCID: ORCID

  1. Instytut Psychologii PAN, Warszawa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The paper presents well-known destructive obedience research which has been used as an unsuc- cessful attempt to explain the reasons behind the Holocaust using social psychology. It also com- ments on a psychological theory which is more pertinent for elucidating this phenomenon
Go to article

Authors and Affiliations

Maciej Dymkowski
ORCID: ORCID
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The article presents a comparative analysis of various classifi cations of both sciences’ and management sciences’ paradigms in terms of their pragmatism and adequacy regarding organization research. Furthermore, the aim of the article is also to justify the thesis about the high usefulness of research model proposed by Keneth D. Strang. Strang’s model, based on the concept of researcher’s socio-cultural philosophy, allows on the one hand to overcome the theoretical incommensurability and on the other hand makes it possible for representatives of various paradigms to cooperate with each other. The article contains also refl ections on the paradigm as a key factor affecting both the development of management sciences and the practice of management. The choice of a specifi c paradigm, i.e. research ideology, has a decisive impact on the results of research, as well as the generalization of practice. The paradigm defi nes the research strategy, selection of research methods and inference rules. Furthermore, it infl uences the education process, and thus has an impact on shaping the worldview of scientists, entrepreneurs as well as managers.

Go to article

Authors and Affiliations

Bronisław Bombała
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This paper presents historiosophical insights of Stanisław Garfein‑Garski, a Polish philosopher and lawyer, who lived at the turn of the 19th and 20th centuries. The author puts together fundamental elements that constitute the structure of philosophy of history, as presented systematically in Garfein‑Garski’s Uwagi nad zagadnieniem dziejów powszechnych i polskich („Remarks on the Issue of Universal, and Polish, History”, 1924). He characterizes the concept of national philosophy as developed by Garfein‑Garski. As its main aim, this study undertakes to provide a comprehensive analysis of the status of messianic ideology in Garfein‑Garski’s philosophical and historical considerations. In addition, an attempt has been made to gain a more comprehensive understanding of the place and role of that construction in the dynamics of the historical dispute over Polish messianism.
Go to article

Authors and Affiliations

Andrzej Wawrzynowicz
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Filozoficzny, ul. Szamarzewskiego 89c, 60‑568 Poznań
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The aim of this paper is to consider the not so well investigated problem of the role that language has played in Karl Marx’s thinking. The first section discusses several examples of Marxist attempts at philosophical or linguistic reflection on language. I propose the thesis that Marxist meaning theory did not seriously evolve due to the domination of the ‛Traditional Meaning Theory’ (TMT) – irrespective of the actual social conditions. In the second section I undertake some adumbrations on the tendencies of contemporary philosophy of language, such as externalism or pragmatism, whose premonitions can be found in Marx. I also point out that combined with historical materialism they can no longer fit TMT. Finally, I argue that the notion of language and the division of linguistic labor may solve some issues of Marx’s conception of ideology.

Go to article

Authors and Affiliations

Adam Klewenhagen
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

I address the question of Marx’s understanding of the role and function of religion in social life. Marx’s pronouncements on this topic are few and far between. Yet relying on them I undertake to examine the proposal ostensibly made by Marx that it was possible, or even necessary, to purge religious institutions and religious attitudes from social life. I point to a number of inconsistencies and errors that Marx committed in making such proposals.

Go to article

Authors and Affiliations

Marek Łagosz
ORCID: ORCID
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

John Rawls’s idea of the ‘veil of ignorance’ offers an opportunity to reflect on liberal‑democratic freedom of speech. Rawls’s method is to make political rules a priori, i.e. to give them the status of general principles hopefully applicable in most cases of real life. The rules of liberal‑democratic justice are formal in a way that makes them comparable to rules of formal logic. Encouraged by this similarity, we may ask: What logical form should be given to publicly discussed opinions allowed in a liberal democracy – when ‘allowed’ is meant in its legal or moral sense? The opinions expressed in the form of the particular judgment („Some S’s are P’s”) should obviously be always allowed in a public debate. But we must note that liberal democracies of our time tend to be more and more essentialist in the matter of ‘political correctness’. However, it is dangerous for law and political decisions to follow this new form of social prejudice. Liberal democracy turns in such circumstances into ‘ideological democracy’, and therefore becomes one that is no longer ‘liberal’. The opinions expressed in the form of general judgments („All S’s are P’s”) should always be permitted in public debate but only as a rhetorical (or emphatic) way of presenting personal beliefs. We should not try to make a political use of the logical ‘principle of double negation’. In logic, it is natural to assume that „Every S is P” implies that „No S is not‑P”. But in politics every citizen should be allowed to say instead that „Some S’s are not‑P’s”. The rules of law and political correctness must not restrict our freedom in this respect.
Go to article

Bibliography

Ajdukiewicz K. (1959), Zarys logiki [1953], wyd. VI, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Arystoteles (1973), Ustrój polityczny Aten, przeł. L. Piotrowicz, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bartyzel J. (2004), W gąszczu liberalizmów. Próba periodyzacji i klasyfikacji, Lublin: Fundacja „Servire Veritati” – Instytut Edukacji Narodowej.
Berlin I. (1991), Dwie koncepcje wolności i inne eseje, red. J. Jedlicki, Warszawa: Res Publica.
Huxley A. (2011), Filozofia wieczysta, przeł. J. Prokopiuk, K. Środa, Kraków: Biblioteka Nowej Ziemi.
Król M. (1996), Liberalizm strachu czy liberalizm odwagi, Kraków: Znak.
Król M. (1999), Słownik demokracji, wyd. VI poprawione i uzupełnione, Warszawa: Prószyński i S‑ka.
Lessing G.E. (1959), Natan mędrzec, przeł. A. Kwiryn, w: G.E. Lessing, Dzieła wybrane, t. II, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Mozart W.A. (2006), Czarodziejski flet, Opera w dwóch aktach (1791), libretto E. Schikaneder, przeł. K. Zimmerer, Warszawa: Teatr Wielki – Opera Narodowa.
Plutarch z Cheronei (1955), Żywoty sławnych mężów, przeł. M. Brożek, wyd. IV zmienione, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Plutarch z Cheronei (2004–2006), Żywoty sławnych mężów (z „Żywotów równoleg-łych”), t. 1–3, przeł. M. Brożek, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, De Agostini.
Rawls J. (2009), Teoria sprawiedliwości. Wydanie nowe, przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, S. Szymański, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Roszkowski W. (2019), Roztrzaskane lustro. Upadek cywilizacji zachodniej, Kraków: Biały Kruk.
Scruton R. (1993), Oikofobia i ksenofilia, przeł. A. Nowak, „Arka” 4 (46), s. 5–10.
Tukidydes (1988), Wojna peloponeska, przeł. K. Kumaniecki, wyd. III, Warszawa: Czytelnik.
Wolniewicz B. (1993), Antropologiczne podstawy demokratyzmu [1992], w: tenże, Filozofia i wartości, Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii UW, s. 199–207.
Wolniewicz B. (2021), Z pedagogiki ogólnej [2010], w: tenże, Filozofia i wartości. „Post factum”, red. P. Okołowski, Komorów: Wydawnictwo „Antyk” Marcin Dybowski, s. 129–162.
Go to article

Authors and Affiliations

Łukasz Kowalik
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, Redakcja „Przeglądu Filozoficznego”, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Celem artykułu jest przedstawienie rezultatów badań z zakresu historii idei zarówno europejskiego republikanizmu, jak i radykalizmu politycznego. Punktem wyjścia podjętych analiz jest rekonstrukcja interpretacji historycznego sensu sarmackiego republikanizmu szlacheckiego wypracowanej przez jednego z głównych przedstawicieli Warszawskiej Szkoły Historii Idei – Andrzeja Walickiego. W nawiązaniu do tej interpretacji, argumentacja przedstawiona w artykule kieruje się przeciwko szeroko akceptowanej tezie o jednoznacznym konserwatyzmie tej formy republikanizmu. Drogą argumentacji jest wskazanie na wewnętrzną paradoksalność opisywanego zjawiska intelektualnego, będącego z perspektywy historii idei anty-absolutystyczną, obywatelską ideologią wolności politycznej. Tym, co stanowi w artykule przedmiot krytyki, jest podjęta przez Walickiego próba interpretacji republikanizmu szlacheckie-go jako „zalążkowej” postaci nowoczesnego nacjonalizmu obywatelskiego. Argumentem przeciwko tej interpretacji jest stwierdzenie, iż jest ona oparta na normatywnym, a nie tylko opisowym podejściu do idei nowoczesności oraz ukrytej tezie na temat wewnętrznej logiki historii. W myśl głównej tezy artykułu, właściwszą drogą rozwiązania paradoksu związanego z interpretacją sarmackiego republikanizmu szlacheckiego jako „konserwatyzmu wolności” jest wpisanie tego zjawiska w euro-pejską tradycję radykalizmu politycznego. Oryginalność przedstawionych tu badań z zakresu historii radykalizmu polega na wypracowaniu w ich ramach uogólnionego pojęcia „radykalizmu stanowego”. Celem tej konstrukcji pojęciowej jest umożliwienie zidentyfikowania idei samej nowoczesności jako integralnego elementu ideologii radykalizmu trzeciego stanu względnie radykalizmu klasy średniej. Zgodnie z przed-stawioną w artykule interpretacją, sarmacki republikanizm szlachecki należałoby z kolei zidentyfikować tak samo, jak francuski „frondyzm” – jako swoisty radykalizm szlachecki, w którym można widzieć pewną sekularną religię polityczną.
Go to article

Authors and Affiliations

Andrzej Gniazdowski
1
ORCID: ORCID

  1. Polska Akademia Nauk, Instytut Filozofii i Socjologii, ul. Nowy Świat 72, 00‑330 Warszawa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The text discusses Roger Scruton’s most important philosophical views. Scruton was a conservative whose world view was firmly grounded in the Anglo-Saxon philo-sophical tradition. At the same time, he was a man of versatile interests (aesthetics, music, architecture, ecology), which was reflected in his rich creativity. He was a critic of all leftist and liberal ideologies, so he rejected both the liberal meaning of freedom and socialist meaning of equality. He understood freedom as an element of social bonds and hierarchical order. His philosophy revolves around such categories as property, natural justice, common law and oikophilia, on which he bases his ecological project („green philosophy”). Scruton’s texts also contain elements of conservative political practice.

Go to article

Authors and Affiliations

Magdalena Środa
ORCID: ORCID
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article presents a new approach to the interpretation of Juliusz Słowacki's Genesis from the Spirit (1844) from the perspective of the groundbreaking philosophical discourse of modernity. What it actually suggests is that the mystical Form of Słowacki's cosmic vision, believed to be an emanation of the Absolute or a vestige of Creation, has a historical and materialist core. This claim is based on a series of comparisons with passages from Hegel and the premises of the philosophy of Friedrich Schlegel. By following closely the spontaneous movement of inner tensions in Słowacki's poetic discourse this study demonstrates that it is driven his own philosophical project and less so by the discourse of mysticism.
Go to article

Bibliography

● Adorno Theodor, Horkheimer Max, Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 2010.
● Bielik-Robson Agata, Nowa Humanistyka: w poszukiwaniu granic, „Teksty Drugie”, nr 1, 2017.
● Blake William, Zaślubiny Nieba i Piekła, [w:] Manifesty romantyzmu. 1790–1830. Anglia, Niemcy, Francja, wyb. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.
● Brzozowski Stanisław, Legenda Młodej Polski, Studya o strukturze duszy kulturalnej, Kraków–Wrocław 1983.
● Coleridge Samuel, Aids to Reflection, [w:] tegoż, The Collected Works of Samuel Coleridge. Aids to Reflection, t. IX, Princeton 1993.
● Coleridge Samuel, O poezji czyli sztuce, [w:] Manifesty romantyzmu. 1790–1830. Anglia, Niemcy, Francja, wyb. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.
● Hegel Georg Wilhelm, Fenomenologia ducha, tłum. Ś. F. Nowicki, Warszawa 2010.
● Hegel Georg Wilhelm, Wykłady z filozofii dziejów, tłum. J. Grabowski i A. Landman, Warszawa 1958.
● J. G. Fichte, Teoria wiedzy. Wybór pism, t. 1, wyb. tłum i wstęp M. Siemek, Warszawa 1996.
● Kagarlicki Borys, Imperium peryferii. Rosja i system światowy, tłum. L. Leonkiewicz i B. Szulęcka, Warszawa 2012.
● Kojève Alexandre, Wstęp do wykładów o Heglu, tłum. Ś.F. Nowicki, Warszawa 1999.
● Kowalczykowa Alina, O „Genezis z Ducha”, „Pamiętnik Literacki”, nr 61/1, 1970.
● Maciejewski Marian, „Natury poznanie”w lirykach Słowackiego: dzieje napięć między podmiotem a przedmiotem, „Pamiętnik Literacki”, nr 57–1, 1966.
● Matuszewski Ignacy, Słowacki i nowa sztuka ( modernizm). Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studyum krytyczno-porównawcze, Warszawa 1904.
● Momro Jakub, Widmontologie nowoczesności. Genezy, Warszawa 2014.
● Nancy Jean-Luc, Lacoue-Labarthe Philippe, The Literary Absolute: The Theory of Literature in German Romanticism, transl. Ph. Barnard i Ch. Lester, New York 1988.
● Pawlikowski Jan Gwalbert, Mistyka Słowackiego, Lwów 1909.
● Prokopiuk Jerzy, Czy Słowacki gnostykiem był?, [w:] Słowacki mistyczny. Rewizje pod latach, red. A. Fabianowski, E. Hoffman-Piotrowska, Warszawa 2012.
● Schlegel Friedrich, Mowa o mitologii, [w:] Manifesty romantyzmu. 1790–1830. Anglia, Niemcy, Francja, wyb. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.
● Siemek Marek, Filozofia spełnionej nowoczesności – Hegel, Toruń 1995.
● Siemek Marek, Poznanie jako praktyka (prelegomena do przyszłej epistemologii), [w:] Marksizm w kulturze filozoficznej XX wieku, red. M. Siemek, Warszawa 1998.
● Słowacki Juliusz, Beniowski. Pięć pierwszych pieśni, [w:] tegoż, Dzieła, t. 3, Wrocław 1952.
● Słowacki Juliusz, Do emigracji o potrzebie idei, [w:] tegoż, Pisma prozą. Część druga. Pisma filozoficzne – pisma polityczne – pisma w sprawie koła Towiańczyków – pisma drobne, opr. W. Floryan, Wrocław 1959.
● Słowacki Juliusz, Genezis z Ducha, [w:] tegoż, Pisma prozą. Część druga. Pisma filozoficzne – pisma polityczne – pisma w sprawie koła Towiańczyków – pisma drobne, opr. W. Floryan, Wrocław 1959.
● Wyka Kazimierz, W kręgu „Genezis z Ducha”, „Pamiętnik Literacki”, nr 46/4, 1955.
Go to article

Authors and Affiliations

Kacper Kutrzeba
1
ORCID: ORCID

  1. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

This page uses 'cookies'. Learn more