Hans Georg Gadamer in his studies on the essence of hermeneutics emphasizes in a special way the role of language in cognition and the understanding of the world. The paper intends to find an application of Gadamer’s hermeneutics in the linguists’ research of the linguistic worldview. Section 1 of the paper considers the worldview in linguistics, section 2 analyzes some aspects of Gadamer’s hermeneutics, while section 3 connects the problems considered in sections 1 and 2 and determines the aim of the paper. The presented considerations are situated in the reflection on the philosophical foundations of linguistic research.

Artykuł jest próbą prezentacji poglądów filozoficznych na pochodzenie ludzkiej zdolności interpretacji i rozumienia znaczeń. Autor inspiruje się wynikamy współczesnych nauk biologicznych, kognitywistycznych i psychologicznych, w świetle których można przeciwstawiać się koncepcjom hermeneutycznym, jakie tkwią w nowożytnej tradycji antropocentrycznej. Chciałbym zarysować wyjaśnienie statusu bytowego tzw. kompetencji hermeneutycznych w formie znaturalizowanej, która nie unika płynnego stopniowania struktur czy umiejętności podmiotowych bez popadania w trywialny redukcjonizm. Będę twierdził, że choć pełne ukształtowanie procesów rozumienia pozostaje zarezerwowane dla konkretnych grup spośród gatunku ludzkiego, to można racjonalnie uzasadnić, że u odmiennych gatunków zwierząt i bezpośrednich przodków człowieka mamy już do czynienia z elementami hermeneutycznych kompetencji, które legły u podstawy pojęcia Dasein. Jeżeli zasadniczym problemem książki Konrada Lorenza Odwrotna strona zwierciadła była próba rekonstrukcji historii naturalnej ludzkiego poznania i polemika z tradycją Kanta co do istoty poznania, to niniejsza praca stanowi zalążek refleksji nad naturalną historią ludzkiego rozumienia oraz nad polemiką z antropocentryczną hermeneutyką filozoficzną. Głównym celem pracy jest przyjrzenie się hipotezie, jakoby podmiotowe egzystencjały rozumienia, nastrojenia czy bycia-w-świecie można było ujmować w formie naturalnych adaptacji organizmów ludzkich i pozaludzkich.

The word ‘narrative’ is used unusually often in the social sciences. The basic aim of this article is to draw the attention of social researchers, particularly sociologists, to problems with narrative theory. Narratology constitutes an important source of inspiration for sociologists. There are many perspectives and analytical approaches to the theory of the narrative. In this article, it is viewed from the perspective of sociological thought inspired by phenomenology and hermeneutics. Narration should certainly not be perceived as synonymous with other notions, as it has its own history and meaning. The author points, however, to the possibility of a link, on sociological grounds, between narrative and life history (biography) as two different but mutually interacting ideas.

The aim of the text is to consider Gianni Vattimo’s claim that hermeneutics needs to be more rational due to its criticised relativism and aestheticism. From this perspective, the author considers the projects proposed by Bartosz Brożek and Chrysostomos Mantzavinos, based on the assumption that the cognitive phenomena underlying the understanding of human behaviour and the resulting artefacts can be described using naturalistic methods. Finally, the question is considered whether these attempts, coming from outside the hermeneutic movement, offer hope for eliminating the flaws of hermeneutics mentioned by Vattimo, and what are the prospects for further research on this issue.

Edmund Husserl stwierdził: „F i l o z o f i a j a k o n a u k a, jako poważna, ścisła, a nawet apodyktycznie ścisła nauka – t e n s e n j u ż s i ę s k o ń c z y ł”. Potrzebę przeformułowania problemu uprawomocnienia nauk dostrzeżono wyraźnie w drugiej połowie XX wieku. Filozofia hermeneutyczna Hansa Georga Gadamera i archeologia wiedzy Michela Foucaulta to być może najambitniejsze rezultaty tych przeformułowań. Na czym polega podobieństwo miedzy Gadamerem a Foucaultem w sposobie widzenia tych kwestii? Jaki wspólny problem skrywa? Artykuł podejmuje obydwa zagadnienia.

Die Methodenvielfalt in der Liturgiewissenschaft

Zusammenfassung

Die Liturgiewissenschaft als eigene theologische Disziplin verwendet in ihrer wissenschaftlichen Forschung verschiedene Methoden. Außer bisher am öftesten gebrauchten historisch-genetischen und synthetisch-theologischen Methoden muss sie heutzutage auch die Methoden, die aus der pastoralen Dimension der Liturgie hervorgehen, verwenden. Daher müssen die Methoden benutzt werden, welche man in den Humanwissenschaften verwendet um die interdisziplinäre Forschung zu ermöglichen. Die besondere Bedeutung haben die hermeneutischen Methoden der Textkritik. Mann soll nach der Semantik, Syntaktik und Pragmatik der verschiedenen Elemente des Textes fragen. Die Liturgie als die Welt der Außenzeichen und Symbole muss auch mit der empirischen Methoden erforscht werden (Fragebogen, Interview und Beobachtung), wie man es in den Sozialwissenschaften tut. Die obengenanten Methoden werden abhängig vom Forschungsziel und Aufgabenkreis verwendet.

W artykule konfrontuję koncepcję osoby Petera Strawsona z koncepcją osoby Paula Ricoeura, traktując je jako reprezentatywne ilustracje podejścia semantyczno-ontologicznego i pragmatyczno-egzystencjalnego (lub hermeneutycznego) zarazem do problemu języka i do problemu bytu zwanego osobą. Zaznaczam różnice między tymi podejściami, ale wskazuję także na ich punkty wspólne. Zgodnie z przedstawioną interpretacją, Ricoeur w swojej próbie przezwyciężenia ograniczeń semantycznej teorii osoby rozwija i uwypukla wątki, które w sposób marginalny były obecne już w teorii Strawsona, a skądinąd docenia znaczenie tych, które w tej teorii były pierwszoplanowe, chociaż je relatywizuje. Stosunek Ricoeura do Strawsona pokazuje złożoną relację między tzw. filozofią kontynentalną i tzw. filozofią analityczną.