This paper seeks to present the characteristic types of collectors’ marks with the coat of arms of Gdańsk on the historical bindings of books from the collections of the Gdańsk Library. The city’s coat of arms as adopted in 1457 did not undergo any changes in the subsequent centuries, although its graphic form did. Its various elements were transformed relatively frequently, which created a sequence of heraldic varieties. This concerned in particular the shape of the escutcheon, as well as the representation of the crosses and the crown. The images of the two lions supporting the escutcheon also underwent changes. We have managed to identify more than twenty different representations of the coat of arms from the 16th–18th centuries on the original bindings of the gradually extended collection of manuscripts and early printed books.

W artykule przedstawiono wszelkie ślady po Johannie Georgu Adamie Forsterze (1754–1794) zachowane w zbiorach PAN Biblioteki Gdańskiej. Znany polskoniemiecki przyrodnik i podróżnik, urodzony niedaleko Gdańska, był autorem prac naukowych, dzieł podróżniczych i politycznych, a nawet rewolucjonistą. Autorka artykułu omówiła zarówno fragmentaryczne materiały rękopiśmienne dotyczące J. G. A. Forstera, jak i jego liczne drukowane publikacje oraz opracowania mu poświęcone, powstałe do 1800 roku i znajdujące się w obecnych zbiorach Biblioteki Gdańskiej. Nie pominęła działalności translatorskiej i wydawniczej tego autora, profesora uniwersytetów w Wilnie i w Kassel, której poświęcał się m.in. w celach zarobkowych. Wspomniała również o zachowanym w gdańskiej książnicy dorobku naukowym jego ojca, również przyrodnika, Johanna Reinholda Forstera (1729–1798). Obaj Forsterowie, starszy i młodszy, uczestniczyli w słynnej drugiej wyprawie kapitana Jamesa Cooka dookoła świata w latach 1772–1775, zrelacjonowanej w dwutomowym dziele, znanym w niemieckiej wersji jako Johann Reinhold Forster’s und Georg Forster’s Reise um die Welt in den Jahren 1772 bis 1775, Berlin 1778–1780. Natomiast za drugą co do ważności, tym razem samodzielną pozycją w dorobku Forstera młodszego uważana jest praca Ansichten vom Niederrhein, von Brabant, Flandern, Holland, England und Frankreich im April, Mai und Junius 1790, Berlin 1791–1794 – trzyczęściowa relacja z podróży po Europie odbytej wraz z Alexandrem von Humboldtem w pierwszym okresie rewolucji francuskiej.