W artykule zaprezentowano różne wzory projektowania sacrum w zielonych przestrzeniach publicznych, jak również Uniwersalny wzorzec parku o właściwościach terapeutycznych. Jako przykład omówiono kompleks zielonych przestrzeni publicznych w Wejherowie, utworzony przez Kalwarię Wejherowską i Park im. A. Majkowskiego.

‘Composing’ and ‘composition’ are key terms in the announcement and subject of the conference. In this paper we want to investigate and analyse some backgrounds of the terms ‘composition’ and ‘design’ in landscape architecture. The two terms are related but not the same. ‘Composition’ refers to a static phenomenon; composing is the active form. ‘Design’ can be used both as active form – the act of designing – while it can also be used as a passive phenomenon; the noun ‘design’ stands for a plan. ‘Composition’ is an older term, already used in the classical architectural treatises such as by Alberti. Both terms stand for the core of what landscape architects do, making plans for realising future environments for people. We will start by giving a short overview of terms and definitions as used in references and set out the scope of the paper. We will continue with a short historical overview of the term ‘composition’ from the first architectural treatises on. Around the end of the 19th century and the beginning of the 20th, the term ‘design’ starts to emerge. Its introduction and rise is closely related to the setting up of architectural schools where the materialising of projects and the design backgrounds are separately treated in design studios. In the second part we will give a short historical outline of the development of landscape architecture over time with special attention to the turn of the last century when the first landscape architecture schools and programs started to emerge. In the last part we will develop a typological overview of the relation between composition and design, illustrated by realised projects. In the conclusion we will summarise the relation between structure, composition and design in contemporary practice; and put forward that composition in landscape architecture is ‘designed structure’. In this way the terms composition and design can be related and distinguished both in theory and practice.

The paper investigates and analysis sacred eye-catchers in Transylvanian gardens and parks. Interpretation of visual connections defined by landscape features with a sacred meaning (crypts, chapels, crosses, thumbs etc.) are the present study’s main purpose. The analysis of the visual connections on a landscape scale comprises the examination of outstanding visual elements (eye-catchers) that are decisive in the case of historic landscapes, gardens and parks, and among these in the case of castle gardens, manor houses and demesnes as well. In these cases the relationship between a manor garden and the surrounding landscape is the result of a conscious shaping of the environment. The sights which determine forcefully the historicity of the landscape are the results of enduring cultural influences over time. Although only just a very few of these former landscape connections persist, their preservation represents a public interest. The investigated eye-catchers – as outstanding landscape elements – determine in a decisive way the structure of garden landscapes in Transylvania. The sentimental, then romantic trends prevailing in the 19th century in many cases expected that outstanding buildings also become important parts of the gardens. The study proves the landscape compositional role and importance of the sacred features situated within the manor gardens, or outside the gardens, in the surrounding landscape, representing a visual entity with the castle garden ensemble.

Post-industrial areas are commonly perceived as degraded and destroyed. In thorough examination one can find how fruitful can be nature left alone with own initiative. Żabie Doły is a territory on the border of Chorzów, Bytom and Piekary Śląskie with status of nature-landscape protected complex. Its core values are habitats of rare species of animals, especially birds. Genesis of the place are the most interesting. Protection is not covering existing remains of natural ecosystems. Site was previously used for agriculture. Its landscape was changed by coal mine activity, exploitation of zinc, lead and brown iron ores. That caused ground subsidence of 5–8 m and appearing of troughs with ground water. Some no longer used railway high embankments are characteristic for the landscape as well as spoil heaps and settling ponds. Soils and pond bottoms are con362 taminated by heavy metals. In spite of the ecologically uneven situation the site is a habitat for many animals protected by national and community law, especially birds. It was confirmed now the presence of 64 species of them, but earlier published sources suggested nearly the twice higher number. There are observed many other animals, European hamster among them. Local flora collect 375 species. Valorisation done in 2016 was basic source for development plan prepared in 2017 for part of area within Bytom borders. Żabie Doły is the site of “intertwined worlds” of natural habitats, recreation, fishing, bird watching and ecological events. Present tendencies in nature protection imply the way of revitalization enhancing nature popularization. So overlap of functional layers was supported by specific infrastructure and new “world” of virtual reality was added to attract young generations.

Artykuł przedstawia badania dotyczące roli budowli sakralnych we współczesnym krajobrazie Warszawy. Obiekty sakralne powinny być częścią elementów i systemów tworzących tożsamość każdego miasta. Badania koncentrują się na określeniu roli budowli sakralnych w kompozycji krajobrazu miasta, w tym wpływu przekształceń przestrzennych terenów położonych w najbliższym sąsiedztwie budowli sakralnych na kompozycję przestrzenną badanych założeń.

This paper is intended as a contribution to broader considerations and discussions on the still overlooked issues of garrison landscape architecture, its canon – the essence of the place, its identity. Thus far, the issues of garrison space, its attributes – architecture, elements of development and organised greenery – have been beyond the mainstream of scientific deliberations and constituted a peculiar taboo for various reasons and due to specific transition points in history. Being both closed areas and, after the end of their military functions, post-military ones, they are particularly suitable for playing a significant role in urban relations of inner-city areas and their contemporary conservation creations. In the referenced designs and executions, they can provide examples of development directions that take into account their previous military identity – the spirit of the place.

Celem pracy było przedstawienie relacji natura-ogród-dziecko na przykładzie projektu zagospodarowania skweru znajdującego się w dzielnicy Węglin Południowy w Lublinie. Współcześnie większość terenów rekreacyjnych dla dzieci wyposażanych jest w urządzenia umożliwiające dzieciom standardowe zabawy ruchowe tj. huśtanie się, kręcenie w kółko, wspinanie. W niestandardowym podejściu do tematu – tereny zieleni miejskiej mogą należeć do nielicznych miejsc, gdzie wśród otoczenia roślin i zwierząt, dzieci mogą rozwijać swoją kreatywność, pasje, utożsamiać się z daną przestrzenią oraz nabywać nowych doświadczeń. W przedstawionej pracy ukazano również konieczność zwiększenia liczby miejsc wypoczynku dla osób w różnych przedziałach wiekowych.

In the structure of cities functional and spatial transformations are constant and are reflected in their contemporary landscape. The enormous scale of present cities creates difficulties in managing their heterogeneous landscape. This city landscape is composition of a number of different landscape units with distinct characteristics and values. Identification and delimitation of those landscape units based on field and study research could therefore be the key for urban landscape management. The current administrative city districts do not include landscape in as material for administration. In one administrational city district even few landscape units can be found. The delimitation of city landscapes as a part of Local Spatial Development Plan may be the basis for setting detailed guidelines for landscape administration. Landscape units therefore could become efficient management tool for urban landscaping.

The western embankment of the Żerań Canal is an area of exceptional natural, cultural and recreational qualities. This site is also the location of the planned construction of a high pressure gas pipeline supplying Żerań Power Plant, which is a strategic undertaking for the north-eastern Warsaw. The study done at the Department of Landscape Architecture of the WULS-SGGW was aimed at determining values of natural and landscape resources and elaboration of the concept of site’s new development after construction of the gas pipeline.

Od dziesięcioleci trwa złożony i silnie postępujący proces zagospodarowywania polskiego wybrzeża. Doprowadziło to do głębokiej degradacji krajobrazu kulturowego miejscowości nadmorskich. Celem artykułu jest wyeksponowanie potrzeby planowego rozwoju pasa nadmorskiego w kontekście jego rozwoju turystycznego i zwrócenie uwagi, że wraz z nieustannie rosnącym zapotrzebowaniem naszego społeczeństwa na agresywny, pozornie komfortowy sposób wypoczynku, tracimy kolejne tereny wyróżniające się ciągłością rozwoju i niegdyś świadomie kształtowaną przestrzenią.

Praca prezentuje metodę inwentaryzacji widokowej i jej wykorzystanie we współczesnym wcieleniu znanej od wieków w kulturze dalekiego wschodu, a chętnie stosowanej na przestrzeni lat i epok stylowych idei widoku zapożyczonego (zapożyczonej scenerii).

The author attempted to characterise qualities of complexes of buildings built on various scales in Polish cities, in search of the lost qualities of urbanity and the possibility of reclaiming the housing environment for the city and its residents, a housing environment that is conducive to social integration thanks to the urban climate of the spatial and functional structure of new development complexes in which open public space links urban tissue that is equipped with the necessary programme of social service infrastructure.

Bezpieczeństwo to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Od czasów neolitu potrzebę tę spełniano poprzez specjalną organizację przestrzeni ludzkich siedzib – jako scenografii spodziewanych walk. Artyleria dalekosiężna zatrzymała rozwój fortyfikacji bastionowej, kleszczowej i poligonalnej, otwierając erę fortów, twierdz pierścieniowych, a w końcu fortyfikacji rozproszonej, broniącej granic krajów jako fronty ufortyfikowane. Paradoksalnie krajobraz, przygotowany jako przyszłe pole walk fortecznych – wyglądał jako pokojowy, parkowy, romantyczny krajobraz w typie angielskich ogrodów w stylu „beautifull”. Krajobraz znany z krwawych walk z okresu I Wojny Światowej obecnie nadal pozostają w służbie. Pełniąc funkcje wielkich kompleksów memorialnych, muzeów otwartych i wielkich kompleksów zieleni, zauważanych w planach rozwojów miast. Mają wartości historyczne, ekologiczne, kompozycyjne dla krajobrazu miasta, także wartości turystyczne. Twierdze nieistniejącej monarchii austro-węgierskiej są najlepszym przykładem wartości wspólnego technicznego i historycznego dziedzictwa narodów Europy Środkowo-Wschodniej. Projektowane według indywidualnych kierunków opracowanych przez austro-węgierską inżynierię wojskową, w skrajnie trudnych warunkach taktycznych i ekonomicznych, realizowane były w specyficznych warunkach federacyjnego państwa – swoistej „wspólnoty europejskiej”. Ich wyjątkowe i uniwersalne wartości stanowią podstawę do starań o ich transgraniczny wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Od kilku dekad brytyjskie kurorty nadmorskie (w tym Blackpool) przeżywają głęboki kryzys spowodowany przeobrażeniami rynku turystycznego, trendów społecznych i gospodarczych. Sytuacja ta domagała się wprowadzenia przekształceń dla zaadoptowania do nowej sytuacji ekonomicznej, turystycznej oraz kulturowych preferencji odwiedzających. Wyzwaniem dla miasta stało się zdefiniowanie nowej − zdywersyfikowanej i zawężonej do określonego pola działalności i aktywności − oferty turystycznej.

Artykuł przedstawia zapis procesów projektowych konkursowych związanych z planowaną realizacją założenia krajobrazowego, rzeźbiarsko-architektonicznego w Parku Konstytucji 3 Maja w Białymstoku. Tematyka pracy dotyczy zagadnień określania zasad kształtowania kompozycji oraz budowy i morfologii formy architektoniczno-krajobrazowej. Projekt ukazany będzie w kontekście doświadczeń dydaktycznych na Wydziale Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Białostockiej, na kierunku Architektura Krajobrazu.

The range and scope of an architect’s tasks has shifted: from that of a designer burdened with responsibility for the shape and effectiveness of architecture, to that of a director (animator) of urban space, responsible for the smooth and undisturbed direction of the spectacle taking place within the urban space, of the incessant, simultaneous and unbroken continuum of the mutually interactive scenes from the life of the City. Architecture, or rather urban space, has become a scenography for the synergistic holistic/multidirectional activities sustaining the life of the residents and making the uses and functions of architecture more effective. Programmers, directors, animators of culture, city mayors, grassroots initiatives of the residents, wealthy investors – all of these organizers of urban space should have equal rights and prerogatives in the process of ARRANGING URBAN SPACE. Does a present-day city still need architects?

Brasilia. A city that is a utopia. An experiment. A political act. A city that is a symbol and a manifesto. Built because of an idea and boldly cast deep inland. And although it was built in the 1960’s, it still elicits strong emotions. This masterfully planned city was meant to be a model centre and an aesthetic symbol of new modernist thought, as well as the key to the success of Brazil’s young society. Over sixty years have passed since signing the founding act of the city by the socialist and populist Juscelino Kubitschek. How is this urban masterwork, the symbol of Brazilian postmodernism, that once surprised and enchanted the entire world, developing today? What is left of the imaginings and assumptions of functionalists? Can we state that this globally unique experiment was successful?

W artykule przedstawiono narzędzie – rozmyte mapy kognitywne FCM, które może być wykorzystane do modelowania percepcji krajobrazu. Metodologia pozostawia szanse na wprowadzenie uzupełniających lub alternatywnych zasad oceny, źródeł danych i zastosowań. Narzędzie FCM nadaje się do określania różnych scenariuszy działań, w zależności od np.: przewidywanych trendów użytkowania gruntów lub celów przyjętych w strategii planowania przestrzennego. Zarządzanie krajobrazem kulturowym wymaga uczestnictwa społeczności (zwłaszcza lokalnych) w procesie kształtowania krajobrazu tak, aby możliwy był wzrost jego jakości i akceptacji przy jednoczesnym minimalizowaniu konfliktów przestrzennych. Włączenie budowy map kognitywnych FCM jako narzędzia wspomagającego proces podejmowania decyzji na jednym z etapów (np. partycypacji społeczności lokalnej) w planowaniu przestrzennym umożliwia spełnienie tych wymagań.