The paper emphasizes the contemporary relevance of civility, understood as a respectful way of treating the other and recognition of people’s differences and sensibilities. It outlines the sociological importance of civility as being connected with its role as both a normative guidance orienting us towards prescriptive ideals and as an empirical concept with important social impact on identities and actions. The paper examines Adam Smith’s theory which roots civility in a commercial society, analyses Elias’s (1994) history of civility as the folding of the logic of the civilizing process, and it debates theories linking the idea of civility to civil society. In conclusion, emphases are put on the importance of civility, seen as the act of respectful engaging with people across deep divisions, for the quality of democracy.

Artykuł omawia zachodnie spory wokół strategii upodmiotowienia socjologicznego dorobku peryferyjnych badaczy i specyfiki doświadczeń globalnego Południa. Ich początek wyznacza sformułowanie w I dekadzie XXI wieku przez Michaela Burawoya koncepcji socjologii globalnej jako programu deprowincjalizacji i odnowy socjologii. Spotkała się ona wówczas z krytyczną odpowiedzią zwolenników alternatywnych wizji przezwyciężenia europocentryzmu dyscypliny. W ostatnich latach spór ten toczy się wokół zasadności i ograniczeń klasycznego kanonu socjologii, w wyniku której pojawiły się nowe propozycje upodmiotowienia peryferii. Omawiając stanowisko Burawoya, odwołuję się również do prac Raewyn Connell, Juliana Go i Gurminder K. Bhambry jako najważniejszych oponentów amerykańskiego badacza. Podsumowaniem tej debaty są niepokojące głosy na temat niepożądanych konsekwencji zwrotu w stronę Południa, które rodzą pytania o granice krytycznej roli socjologii.